قطعات بذرپاش/ کودپاش

لوازم و قطعات بذرپاش/ کودپاش

یک نمونه متداول بذرپاش سانتریفیوژ در شکل نشان داده شده است

 با افزایش سطح زیر کشت گندم و دیگر غلات در جهان، ادوات و ماشین آلات جدیدی هم به کشاورزی اضافه شد تا تمام عملیات ها را بتوان سر وقت انجام داد. و بدین ترتیب، کشاورزی از وضعیت سنتی به کشاورزی مکانیزه تغییر کند. کشت گندم و جو و حتی پخش کودهای شیمیایی از قدیم به صورت دستی انجام می شد که دارای اشکالات زیادی از جمله دقت کم و صرف زمان زیاد بود. یکی از ادواتی که کمک زیادی به کشت بذر و پخش کود در کشاورزی می کند کودپاش/بذرپاش های گریز از مرکز یا سانتریفیوژ هستند. قطعات یدکی بذرپاش ها شامل، مخزن قیفی شکل، گاردان، گیربکس، شافت ها و صفحه چرخان می باشد. بذر یا کود به صورت ثقلی و تحت تأثیر وزن خود از داخل قیف جریان می یابد و به روی صفحه چرخان می ریزد. صفحه یا دیسک چرخان که روی سطح آن تعدادی ناودانی قرار دارد چرخش خود را از محور خرمن کوب، گاردان و گیربکس می گیرد. قطعاتی یدکی مثل گاردان و گیربکس در بذرپاش مصرف بیشتری نسبت به بقیه دارند. گاردان بذرپاش در اثر بار یا سرعت دورانی بیش از حد ممکن است دچار پیچیدگی شود و همینطور گیربکس بذرپاش ممکن است دچار خرد شدگی دندانه ها شود.

کاربرد بذرپاش

گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که گندم هر روز در نقطه ای از کره زمین کشت و در همان روز در یک نقطه دیگر از دنیا برداشت می شود.  حدود نیمی از مزارع در دنیا به کشت غلات اختصاص پیدا می کند.

اکثر فعالیت های لازم در مراحل سه گانه تولید گندم از جمله تهیه بستر بذر، کاشت بذر، سم پاشی و برداشت گندم مکانیزه انجام می شود. عمق کاشت مناسب گندم حدود 3 تا 7 سانتیمتر است. در مناطق خشک تر و خاک سبک تر عمق بیشتر و در مناطق مرطوب تر و خاک سنگین عمق کمتر انتخاب شود. مناسبترین عمق شخم برای گندم 20 تا 25 سانتیمتر است. این محدوده عمقی است که رشد ریشه انجام می شود. بیشتر از این عمق به درد رشد ریشه نمی خورد چون ریشه نفوذی بیشتر از 25 سانتیمتر ندارد. عمق شخم از 15 سانتیمتر کمتر نباشد چرا که تحقیقات نشان داده در عمق کمتر از 15 سانتیمتر، افت عملکرد گندم ایجاد می شود.

در کشاورزی سنتی بذر گندم و جو به صورت دستی پاشیده می شد که هم خسته کننده بود و هم وقت گیر. بعلاوه اینکه دقت زیادی هم نداشت و خطاهای انسانی زیادی را به همراه داشت. با پیشرفت تکنولوژی، متخصصان این حوزه، ادواتی را برای کشت گندم و جو معرفی کردند. از جمله ادوات کارنده پرکاربرد برای کشت گندم خطی کارها و بذرپاش ها هستند. خطی کارهای غلات، مزایای مهمی دارند که از بین آنها می توان به دقت بالا در بذر کاری، کاهش مصرف بذر و کیفیت بالاتر بذر کاری اشاره کرد. اما یک سری موارد هم در رابطه با آن مطرح است. به طور مثال تنظیمات و تعمیرات بیشتری نسبت به بذر پاش گریز از مرکز دارد که کار را برای کشاورز سخت می کند. همچنین هزینه بالایی دارد و در مجموع هزینه خرید و هزینه نگهداری بالایی نسبت به بذرپاش ها دارند. بذرپاش یا کودپاش های گریز از مرکز دارای مزایایی نسبت به خطی کارها می باشد که می توان به قیمت پایین تر و سادگی کارکرد با آنها اشاره کرد. البته ناگفته نماند که دقت کار کمتری نسبت به خطی کار دارند.

اصول کاری بذرپاش/کودپاش سانتریفیوژ

این وسیله برای بذرپاشی یا کودپاشی در مزرعه کاربرد دارد. بیشتر بذر گندم با این وسیله پاشیده می شود و همینطور در کود هم، کودهای شیمیایی یا کودهای گرانوله یا دانه ای با این وسیله پاشیده می شود. یک مزیت این بذرپاش سرعت بالای آن است در مقایسه با دیگر روش های کشت. به دلیل سبک کاری که دارد 5 تا 6 برابر سرعت بذرپاشی بیشتر می شود. مزیت دیگری که دارد آن است که زمین برای بذرپاشی نیاز نیست که کاملا سطح خاک صاف و کلوخ ها کاملا ریز شوند و حساسیت کمتری دارد. البته باید توجه داشت که دقت بذرپاشی با این دستگاه نسبت به کارنده های خطی یا کمبینات کمتر است و معمولا مصرف بذر بیشتری دارند. معمولا در ایران بعد از بذرپاشی از دیسک برای مخلوط کردن بذر با خاک استفاده می شود. کودپاش جزء ادوات سبک کشاورزی می باشد که تراکتورهای مختلف قادر به تأمین توان آن می باشند.

بذرپاش و قطعات آن در شکل نشان داده شده است

قطعات یدکی بذرپاش/کودپاش

اجزای بذرپاش یا کودپاش عبارتند از: شاسی بذرپاش که نقاط اتصال به تراکتور و نگهدارنده مخزن است. اجزای بعدی مخزن و همزن بذرپاش که به شکل قیف و  معمولا450 کیلوگرم ظرفیت دارد. همزن هم برای به جریان آمدن بذر یا کود روی صفحه چرخان کمک می کند و باعث می شود تا در خروجی قیف بذرها دپو نشوند و گیر نکند. قسمت بعدی اجزای انتقال حرکت و پخش بذر یا کود می شود. بذر پاش از محور تواندهی یا پی تی او تراکتور چرخش خودش را می گیرد که به وسیله چهارشاخه و گاردان به جعبه دنده و از آنجا به محور متصل به صفحه چرخان زیر مخزن متصل می شود. بذرها یا کود از طریق دریچه ته مخزن که قابل تنظیم و تغییر هست روی صفحه ریخته، و در اثر نیروی گریز از مرکز، به اطراف پخش می شوند. به همین دلیل به این  دستگاه، کودپاش یا بذر پاش گریز از مرکز یا کودپاش/بذرپاش سانتریفیوژ هم گفته می شود. محور تواندهی تراکتور باید روی دور 540 باشد. روی صفحه چرخان، یک سری ناودانی نصب شده اند تا بذر یا کود به هوا پرت نشود و در یک کانال هدایت شود.

مورد اصلی قابل تنظیم در این بذرپاش میزان پاشش بذر است که با تغییر مکان دریچه خروج کود یا بذر انجام می شود. این دریچه به وسیله میله هایی طوری اهرم بندی شده که با یک دسته می توان یک دریچه جدا یا دو دریچه را با هم تغییر داد. البته میزان پاشش بذر در هکتار با سرعت پیشروی تراکتور در زمین هم تغییر می کند. بدین شکل که با آهسته تر حرکت کردن تراکتور میزان پاشش بیشتر و با سریعتر حرکت کردن تراکتور، میزان پاشش کمتر می شود. ضمن اینکه باید توجه داشت اول باید با گاز دستی دور موتور را بالا برد تا محور تواندهی به دور مشخصه 540 دور برسد و برای تغییر در سرعت پیشروی از تغییر دنده استفاده کند و گاز پایی را به کار نگیرد.

بذر پاش به همراه گاردان ارائه می شود تا سهولت بیشتری را برای مشتریان فراهم کند و برای راه اندازی و اتصال به تراکتور کامل باشد. در حین کار باید سعی شود تا همواره گاردان بذرپاش به صورت افقی باشد تا لرزش نداشته و قطعات بذرپاش را دچار استهلاک نکند. ضمن آنکه باید دقت شود تا بذرپاش با اهرم هیدرولیک کنترل موقعیت در ارتفاع مناسب تنظیم شود چون اگر با اهرم هیدرولیک کنترل کشش بالا بیاید همزمان با تخلیه مخزن ارتفاع تغییر می کند که باعث پاشش نامنظم بذر می شود.

شکل شماتیک قطعات کودپاش به صورت گسترده

دو قطعه یدکی از مجموعه قطعات بذرپاش که بیشتر نیاز به تعویض یا تعمیر پیدا می کنند گاردان و جعبه دنده بذرپاش می باشد. گاردان مورد استفاده یک گاردان ساده و بدون کلاچ می باشد چون که مانع احتمالی خاصی بر سر راه قطعات دوار نیست که برای چرخش صفحه یا گاردان مشکل ایجاد کند. مشکلی که معمولا در گاردان بذرپاش شایع است بحث پیچ خوردن و تاب برداشتن آن می باشد که به دلیل تنش و فشار زیادی می باشد. اگر سعی شود که گاردان بذرپاشهمیشه افقی کار کند و کمتر زاویه بگیرد کمتر دچار استهلاک می شود و عمر طولانی تری دارد. نکته بسیار مهم در رابطه با گاردان آن است که حتما با کاور یا حفاظ استفاده شود چون یکی از خطرناک ترین قطعات کشاورزی می باشد. جعبه دنده در بذرپاش یک جعبه دنده کوچک و ساده بوده که فقط جهت چرخش 90 درجه و به سمت بالا تغییر داده و به محور متصل به صفحه چرخان منتقل می کند. جعبه دنده تغییری در سرعت دورانی ایجاد نمی کند و سرعت دورانی که به صفحه چرخان می رسد همان سرعت شافت خرمنکوب می باشد که برابر 540 دور بر دقیقه می باشد.

اجزاء و قطعات گاردان در شکل نشان داده شده است

در ادامه یک سری عیب ها و نکات تعمیراتی و نگهداری بذرپاش بیان می شود که عمدتا مرتبط با قطعات یدکی بذرپاش/کودپاش می باشد. 

عیب یابی و تنظیمات بذرپاش/کودپاش

• اگر در قسمتی از مزرعه کود یا بذر پاشیده نشود، دو دلیل می تواند داشته باشد که دلیل اول مربوط می شود به اینکه همزن به درستی کار نمی کند و دریچه به درستی بسته نمیشود. این دلیل در بذرپاشی می تواند به دلیل فرسودگی و سایش اتصالات و محورهای همزن باشد و کهنگی آن باشد یا حتی ناخالصی مثل سنگ یا چیز دیگه ای بذر داشته باشد. در حالت کود پاشی هم، چون کود شیمیایی گاهی اوقات خیلی حالت کلوخه ای دارد و به صورت تکه های به هم چسبیده است، ممکن است خوب به هم نخورد و در مسیر خروجی از دریچه گرفتگی ایجاد کند. به طور خلاصه باید گفت اگر در قسمت از مزرعه بذر پاشیده نشود، یک دلیل مهم آن مربوط به خرابی همزن می باشد. از جمله دلایلی که منجر به خرابی همزن می شود عبارتند از؛ ۱- برش پین اتصال بر اثر برخورد همزن با جسم سخت و عدم تعویض آن ۲-عدم آچار کشی به موقع دستگاه وخارج شدن ریگلاژ چرخدنده های انتقال قدرت به همزن در مدلهای دو صفحه پاشش ۳-عدم تعویض همزن با توجه به اینکه پره های همزن پس از طولانی مدت فرسوده خواهد شد.

دلیل دومی که برای پاشیده نشدن بذر به قسمتی از مزرعه می توان عنوان کرد آنکه، بذرپاش پشت تراکتور تراز نیست و بذرها پس از ریزش از دریچه به یک سمت صفحه دوار تمایل پیدا کنند و سطح به طور یکسان پوشش داده نشود. حتما دقت شود که تراز طولی و عرضی مربوط به قیف و صفحه بذرپاش برقرار باشد. چون صفحه چرخان اگر به یک سمت شیب داشته باشد، درست کار نمی کند و تمام بذرها یا کودها به یک طرف تمایل پیدا می کنند.

• اگر دانه کود یا بذر در حین پاشش شکسته شود؛ این مشکل هم می تواند در بذر پاش ها اتفاق بیفتد خیلی هم خطرناک است و اگر بذر بشکند به هیچ عنوان جوانه نخواهد زد. دو دلیل می تواند داشته باشد یک اینکه سرعت چرخش صفحه دوار بیش از حد است. یا اینکه ممکن است از شافت 1000 دور به جای 540 دور استفاده شده و یا اینکه دور موتور خیلی بالاست حالا به هر دلیلی یا از گاز پایی استفاده می شود یا اینکه گاز دستی روی دور بالاتر از 200 دور تنظیم شده است. حالا هر دلیلی داشته باشد باید سرعت چرخش صفحه کم شود. دومین دلیلی که برای شکستگی بذر می توانیم داشته باشیم اینکه لبه پره همزن در داخل مخرن، به دلیل کار زیاد ساییده شده و خیلی تیز و برنده شده است که منجر به شکستگی بذر می شود.
• اگر در قسمت پشت دستگاه در شعاع پاشش، پاشش طرفین دستگاه یکسان نباشد؛ این مشکل دو حالت دارد، اگر پاشش در سمت راست راننده کمتر از سمت چپ باشد، زاویه ناودانی ها را باز کنید. بدین معنی که زاویه را از 90 درجه بیشتر کنیم. و ناودانی را به سمت راست یعنی سمتی که پاشش کمتر است تمایل بدهیم. حالت دوم اگر پاشش در سمت چپ راننده کمتر از سمت راست باشد، زاویه ناودانی ها را ببندید. بدین معنی که زاویه را از 90 درجه کمتر کنیم.  و ناودانی را به سمت چپ راننده یعنی سمتی که پاشش کمتر است تمایل بدهیم.

با اینکه قطعات یدکی بذرپاش آن چنان زیاد نیست ولی همین قطعات یدکی از اهیمت بالایی برخوردار است و با توجه به حساسیتی که کشت محصول دارد و تمام مراحل بعدی داشت و برداشت وابسته به کشت می باشد، در صورت نقص و کمبود کیفیت در قطعات یدکی و بروز مشکل، می تواند هزینه های زیادی را برای کشاورز ایجاد کند. گروه بازرگانی بنوان با بهره گیری از متخصصان حوزه ادوات و قطعات کشاورزی، تمام تلاش خود را در راستای راهنمایی و مشاوره بهره برداران و کشاورزان برای تأمین قطعات یدکی با کیفیت می نماید.