قطعات چیزل

یک دستگاه چیزل مرکب که دارای پایه باله دار می باشد در شکل نشان داده شده است.

با توسعه کشاورزی و تکنولوژی، تولید ادوات کشاورزی هم پیشرفت کرده است که در کنار آنها قطعات و لوازم یدکی هم به تکنولوژی های روز در فرآیند تولید، مجهز شده اند. چیزل یکی از ادوات مهم خاکورزی می باشد که در خاک نفوذ می کند و خاک را شکاف می دهد و کار خاکورزی اولیه را به جای گاوآهن انجام می دهد. چیزل مخصوصا در خاک هایی که رطوبت کمتری دارند و خشک تر هستند کارایی بهتری دارد ضمن آنکه باید با سرعت بیشتری هم در زمین حرکت کرد تا خاک به خوبی خرد شده و فاصله بین پایه ها به خوبی پوشش داده شود. چیزل از یک سری قطعات تشکیل شده که شامل پایه، روبند، غلاف، سوک و باله می باشد. پایه به عنوان رابط بین سوک و شاسی می باشد که باله هم روی آن نصب می شود که جنس آن هم از اهمیت بالایی برخوردار است. پیچ برشی هم به عنوان یک مکانیسم ایمنی از قطعات چیزل محافظت می کند. غلاف و روبند هم قطعاتی از چیزل می باشد که از جنس فولاد ساخته شده اند و استحکام آن اهمیت بالایی دارد چون که فشارها از طریق پایه به غلاف و روبند و شاسی وارد می شود. باله چیزل هم باعث قطع کامل تر علف های هرز و هم پوشانی بهتر فاصله بین پایه ها می شود.

در سال های اخیر کشاورزی با رشد فزاینده ای از نظر تجهیزات و وسایل همراه شده است که در پی آن، ماشین الات متنوعی در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. می توان گفت حداقل از دو جهت ماشین الات کشاورزی و ادوات در حال توسعه هستند. از جهت اول اینکه بسیاری از عملیات هایی که در گذشته به صورت دستی و ساده انجام می شد با پیشرفت صنایع به صورت مکانیزه انجام می شود. در گذشته بیشتر در کشت محصولات عمده و غلات و علوفه ماشین الات مورد استفاده قرار می گرفت اما اکنون در برداشت و یا کاشت دیگر محصولات حتی با سطح کم هم به تدریج از ادوات و ماشین آلات استفاده می شود. جهت دیگر توسعه ماشین آلات کشاورزی آن است که عملیات ها و ماشین آلاتی که قبلا وجود داشت و به صورت مکانیزه انجام می شد با پیشرفت تکنولوژی، تکمیل تر شد و کارایی آن بهبود یافت. به طور مثال با اینکه کمباین سالهاست که ساخته شده و غلات به صورت مکانیزه برداشت می شوند، اما همیشه هم از لحاظ فنی در حال پیشرفت می باشد تا کمباین هایی تولید شود که کمترین افت را داشته و بیشترین کارایی و سرعت انجام عملیات را داشته باشد.

یکی از بخش هایی در مکانیزاسیون کشاورزی که توجه زیادی به آن شده تا توسعه یابد، ادوات خاکورزی می باشد. ضمن آنکه خاکورزی و ادوات مورد استفاده در آن همیشه مورد توجه متخصصان و مهندسان ماشین های کشاورزی بوده است. به دلیل آنکه بیشترین توان کششی را در بین ادوات، از تراکتور می گیرند. خاکورزی چون که با خاک سر و کار دارد و باید آن را زیر و رو کند و از طرفی خاک هم جزء مواد سنگین و ساینده در طبیعت می باشد، توان و انرژی زیادی لازم دارد. شکستن لایه های سخت خاک، خرد کردن کلوخ ها و تکه های خاک، خرد کردن علف های هرز و مخلوط کردن آن با خاک و مبارزه با آفات خاک از جمله اهداف خاکورزی می باشد.

اصول خاکورزی

ادوات خاکورزی شامل گاوآهن، چیزل، روتیواتور، دیسک، لولر، کولتیواتور و فاروئر می باشد. استفاده از هر کدام از این ادوات و یا ترکیبی از اینها، بیشتر بستگی به نوع خاک و محصول مورد نظر دارد. گاوآهن برگرداندار بقایای گیاهی را کاملا مدفون کرده و با خاک مخلوط می کند. ساختمان و طرز کار این گاوآهن همینطور برای اهداف هوادهی خاک، از بین بردن علف های هرز، ادغام کود با خاک، کاهش رطوبت در مناطق پرآب، کنترل حشرات و افزایش دمای خاک در بهار بسیار مناسب هستند. اما گاوآهن برگرداندار خاکورزی شدیدی دارد که هم انرژی زیادی می گیرد و هم ساختمان خاک را مخصوصا در خاک های خشک و با بقایای کم از بین می برد و به تدریج فرسایش خاک زیاد می شود. چیزل با توجه به ساختمان و طرز کار آن به خوبی به اهداف باقی گذاشتن بقایا در سطح خاک، کاهش فرسایش، حفظ ساختمان خاک، کنترل علف های هرز، حفظ رطوبت در مناطق و یا فصول خشک، آماده کردن بذر برای دیگر عملیات ها و حفظ انرژی می رسد. 

عملکرد چیزل و انواع آن

چیزل یکی از مهمترین ادوات خاکورزی است و با توجه به اقلیم گرم و خشک ایران جای کار زیادی دارد. چیزل به عنوان یکی از ادوات خاکورزی اولیه کاربرد دارد که به خوبی خاک را می شکند و به درون لایه های سخت خاک نفوذ می کند ضمن اینکه درصد خوبی از بقایای گیاهی را هم روی سطح خاک حفظ می کند. چیزل با اینکه خاک را خرد می کند، ولی آن را زیر و رو نمی کند و خاکورزی شدیدی ندارد که خاک پودر شود، در نتیجه ساختمان خاک حفظ می شود. هم چنین با حفظ درصدی از بقایا روی خاک باعث کاهش فرسایش و افزایش ماده آلی خاک می شود. دو فاکتور در عملکرد مطلوب چیزل تأثیرگذار است که عبارتست از رطوبت خاک و سرعت پیشروی چیزل. در رابطه با رطوبت خاک هر چه کمتر باشد بهتر است و چیزل بهترین عملکرد را در خاک خشک دارد. چون در خاک خشک فاصله بین پایه ها بهتر تحت تأثیر قرار می گیرد. در رابطه با سرعت کاری یا پیشروی چیزل، باید گفته شود که سرعت بیشتری نسبت به گاوآهن برگرداندار لازم است تا به عملکرد با کیفیت چیزل برسیم. معمولا سرعت کاری چیزل بین 6 تا 9 کیلومتر می باشد که وابسته به توان تراکتور مورد استفاده است و سرعت های بیشتر در صورت پاسخگویی توان تراکتور انتخاب می شود. هر چه سرعت بیشتر باشد خاک بهتر خرد می شود و در نتیجه نیاز به عملیات ثانویه برای شکستن کلوخ ها و نرم کردن خاک کمتر می شود.

دو نوع از چیزل متداول است که شامل چیزل ساده و چیزل مرکب می شود. چیزل اگر همراه با کلوخ کوب، کلوخ شکن یا غلتک باشد چیزل مرکب بوده و چیزل بدون کلوخ کوب، چیزل ساده می باشد. چیزل مرکب مزیتی که دارد آن است که با یک بار عبور تراکتور هم زمین شخم می خورد و هم تا حدی کلوخ های آن خرد شده و در نتیجه زمین سریعتر برای کشت آماده می شود اما توان زیادی از تراکتور میگیرد و نیاز به تراکتور سنگین تر نسبت به چیزل ساده دارد. چیزل مرکب در سیستم خاکورزی حفاظتی هم استفاده می شود خاک ورزی حفاظتی روشی است که مقدار حداقل 30 درصد از بقایای گیاهی را روی سطح زمین حفظ می کند. از مزایای آن می توان به کاهش فرسایش خاک، حفظ ساختمان خاک، افزایش ماده آلی خاک، حفظ محیط زیست و کاهش هزینه های خاک ورزی اشاره نمود. در این روش معمولا با کاهش میزان تردد ماشین آلات و ادوات و یا حذف عملیات خاکورزی فشرده مانند برگرداندن لایه سطحی خاک مورد توجه قرار می گیرد.

چیزل ساده یا بدون غلتک، نیاز به توان کمتر داشته و فقط عملیات خاکورزی اولیه را انجام می دهد و کار با آن راحت تر است.

قطعات چیزل

چیزل از هر نوعی که باشد از یک سری قطعات و لوازم یدکی ساخته شده است. قطعات و لوازم یدکی با اینکه بعضا ممکن است که کوچک یا کم هزینه باشند ولی نبودشان ممکن است باعث وقفه در کار و در نتیجه ضرر و زیان هایی برای کشاورزان بشود. چند نکته در رابطه با قطعات و لوازم یدکی مهم است که شامل اصلی بودن قطعه و با کیفیت بودن آن، در دسترس بودن لوازم یدکی، با دوام بودن قطعه، قابیلیت اطمینان بالای آن و در نهایت گارانتی قطعات یدکی می باشد. هر کدام از این ویژگی ها و مجموع آنها برای انتخاب قطعات و لوازم یدکی چیزل باید باشد تا بتوان با اطمینان بالا اقدام به خرید قطعات یدکی کرد.

قطعات و لوازم یدکی چیزل شامل آونگ، غلاف، روبند، ناخن یا سوک و باله می باشد. پایه چیزل یا آونگ چیزل که به ساقه چیزل هم معروف است قطعه ای است که از فولاد ریخته گری شده ساخته شده است چرا که چیزل در معرض بارهای زیاد و مختلفی از طرف خاک می باشد که اهمیت استحکام پایه چیزل را چند برابر می کند. پایه چیزل باید به اندازه کافی مستحکم باشد تا در برابر فشارها خم نشده یا تاب برندارد. یک نوع مکانیسم ایمنی برای پایه طراحی شده است تا در صورت بیش باری از پایه و شاسی محافظت کند. این مکانیسم ایمنی یک پیچ برشی می باشد که طوری ساخته شده تا مقاومت کمتری نسبت به دیگر پیچ ها و خود پایه داشته باشد. در هنگام بیش باری یا برخورد پایه با مانع، ابتدا این پیچ بریده شده و پایه آزاد می شود و به طرف عقب حرکت می کند تا چیزل از مانع عبور کند. بدین ترتیب از خم شدن و یا شکستگی پایه جلوگیری می شود. در بازار پایه چیزل به پایه چیزل فولادی صادراتی هم معروف می باشد که نشان دهنده قدرت آن می باشد.

پایه چیزل کامل شامل آونگ، غلاف و روبند چیزل می باشد که در شکل نشان داده شده است.

روبند چیزل قطعه ای فولادی است که با دو پیچ به غلاف وصل شده و شاسی را در وسط خود قرار می دهند. استحکام و قدرت روبند از اهمیت بالایی برخوردار است. چون تمام بارها و فشارها از طرف خاک به پایه ها و پایه هم از طریق غلاف و روبند، فشار را به شاسی منتقل می کند. غلاف چیزل هم قطعه ای است که از فولاد ساخته شده است که همراه با روبند، هر پایه چیزل را روی شاسی سوار می کند. پایه چیزل با یک پیچ برشی به غلاف وصل می شود. در صورتی که پین برشی استاندارد نباشد یا دیر ببرد، فشار به غلاف چیزل می آید و ممکن است در اثر بیش باری شکسته شود.

مجموعه آونگ، سوک، غلاف و روبند و باله ها که به صورت بسته شده مشاهده می شود

سوک یا ناخن چیزل یکی از مهمترین قطعات چیزل می باشد. این سوک می باشد که به داخل خاک نفوذ می کند و خاک را می شکافد و با آن درگیر می شود. سوک چیزل در معرض شدیدترین سایش ها از طرف خاک می باشد و به همین دلیل کیفیت جنس آن از اهمیت بالایی برخوردار است. مهمترین فاکتور در انتخاب و یا معرفی یک سوک خوب، جنس آن است که باید از فولاد ضد سایش ساخته شده باشد. علاوه بر آن، سوک یا ناخن چیزل از فولاد میکروآلیاژی که یک فولاد ضد سایش می باشد نیز ساخته می شود. فولاد میکروآلیاژی یعنی فولادی که آلیاژ کمی داشته و استحکام بالایی دارد. معمولا سوک چیزل دوسر می باشد تا وقتی که یک طرف ساییده شد از طرف دیگر برای خاکورزی استفاده کرد. دو مدل سوک چیزل در بازار رایج است که به اسامی سوک چیزل آلاژی صادراتی و سوک چیزل فولادی ایران معروف هستند. نوع اول یعنی سوک چیزل آلیاژی صادراتی مقاومت به سایش و استحکام بیشتری دارد و البته گرانتر هم می باشد.

سوک چیزل در شکل نشان داده شده است.

قطعه دیگر از قطعات و لوازم یدکی چیزل باله های آن می باشد. باله های چیزل به پایه آن پیچ می شود و هر پایه دو باله در دو طرف خود دارد. باله ها هم علف های هرز را می کند و هم باعث می شود فاصله بین پایه ها پوشش داده شده و به طور کامل خاکورزی شود. چیزل های کنونی غالبا به همراه باله عرضه می شود. البته پایه کامل چیزل بدون باله هم عرضه می شود که شامل پایه و غلاف و روبند بوده ولی فاقد باله می باشد.

در مجموع می توان گفت یکی از ویژگی ها و مزایای چیزل، ساده بودن اجزا و طرز کار آن نسبت به گاوآهن و دیگر ادوات می باشد. چیزل ها معمولا سوار بوده و در مزرعه به صورت رفت و برگشتی و پیوسته شخم می زند و سرعت کار بالایی دارد، بعلاوه اگر چیزل از نوع مرکب هم باشد، به سرعت انجام عملیات افزوده می شود. قطعات یدکی چیزل هم همانطور که مشخص شد ساده و بدون پیچیدگی خاصی می باشد که مهمترین ویژگی آنها جنس با کیفیت می باشد. با در نظر گرفتن این شرایط، بعلاوه اینکه خاک های کشاورزی در ایران عموما در معرض فرسایش بوده و همچنین مواد آلی کمی دارد، استفاده از چیزل را ضروری تر نشان می دهد. بنابراین باید کار بیشتری در زمینه ترویج و معرفی چیزل به کشاورزان انجام شود تا در بین آنها جا بیفتد و بیشتر از آن استفاده کنند.