قطعات دیسک کشاورزی

یک نمونه دیسک آفست کششی در شکل نشان داده شده است.

دیسک کشاورزی یکی از بهترین ادوات کشاورزی است که بدون آنکه خاک را خیلی پودر کند، می تواند کار خاکورزی اولیه و ثانویه را انجام دهد. علاوه بر آن برای قطع علف های هرز و مخلوط کردن آن با خاک و اختلاط بذر با خاک بسیار کارایی دارد. دیسک هم در باغ کارایی دارد و هم در زمین کشاورزی و به دو دسته کلی آفست و تاندوم تقسیم می شود. هر دوی این دیسک ها فقط دارای آرایش ظاهری و عملکرد نسبتا متفاوتی هستند ولی از لحاظ قطعات یدکی تا حد بالایی با هم مشترک هستند. مهمترین قطعات یدکی دیسک ها پره ها، یاتاقان ها و محور دیسک ها می باشد. چون دیسک ها با خاک درگیر می شوند و به داخل آن نفوذ می کنند پره های دیسک از جنس فولاد ضد سایش ساخته می شوند. یاتاقان ها به دلیل گرد و خاک زیاد حین دیسک زنی، زودتر از بقیه قطعات دچار خرابی می شوند و کیفیت آنها، تأثیر بالایی بر کیفیت کاری کل دیسک می گذارد. محور دیسک ها هم در معرض سایش هستند که جنس آن  دارای اهمیت می باشد.

معرفی و کاربرد دیسک کشاورزی

دیسک کشاورزی یک یا دو ردیف از پره های دیسک هستند که به شاسی متصل شده اند. هر پره دیسک یک صفحه مقعر است که لبه های آن تیزتر و توانایی برش خاک را دارند. ردیف های دیسک را گروه دیسک نیز می گویند که می توانند به صورت صاف یا عمود بر جهت حرکت قرار بگیرند و یا نسبت به آن زاویه داشته باشند. دیسک ها در کشاورزی برای خاکورزی و خردکردن کلوخ ها یا نرم کردن سطح خاک به کار می روند تا در آن کشت صورت بگیرد. همچنین دیسک ها توانایی خرد کردن علف های هرز یا بقایای محصول و مخلوط کردن آن با خاک را دارند.

دیسک یکی از ادوات مهم خاکورزی است که پره های آن مدام با خاک درگیر هستند. به همین دلیل جنس پره های دیسک معمولا از فولاد آلیاژی یا ضد سایش می باشد تا مقاومت خوبی را به سایش داشته باشد. دیسک های کشاورزی دارای قطر، وزن و فواصل پره های متفاوتی هستند که انتخاب ویژگی های مدنظر با توجه به نتیجه مورد انتظار و نوع خاک تعیین می شود. دیسک ها به دو دسته کلی آفست و تاندوم تقسیم بندی می شوند. دیسک آفست دارای دو گروه دیسک می باشد که پشت سر هم و متمایل قرار گرفته اند و دیسک تاندوم دارای چهار گروه دیسک می باشد که به صورت دو به دو پشت سر هم قرار گرفته اند. گروه های دیسک در انواع مختلف با جهت حرکت زاویه دارند تا در خاک مختلف اطمینان حاصل شود که خاک برش خورده، به هم می خورد و خاکورزی بهینه صورت می گیرد. پره های دیسک با زاویه، تیزی و وزنی که دارد به داخل خاک نفوذ می کند. فرورفتگی پره های دیسک و چرخش آنها، باعث می شود تا خاک خرد شده و بالا بیاید.

دیسک ( یا به اصطلاح عامیانه دیکس کشاورزی ) یکی از ادوات قدیمی خاکورزی است که کشاورزان معمولا آن را بعد از گاوآهن برای خرد کردن کلوخ ها و صاف و نرم کردن سطح زمین به کار می برند. البته نمونه های سنگین دیسک که دارای پره های با قطر بیشتر می باشند می توانند به عنوان خاکورزی اولیه هم به کار برود. دیسک های قدیمی از توان هیدرولیکی استفاده نمی کردند و به صورت ساده پشت تراکتور کشیده می شدند. دیسک های امروزی می توانند به اتصال به سه نقطه تراکتور به صورت سوار و یا به صورت کششی و با استفاده از یک جک، بالا و پایین شوند. حتی دیسک های پیشرفته و جدیدی وجود دارند که از گروه های متعدد دیسک تشکیل شده و دارای عرض کار زیادی هستند تا عملیات کشاورزی زودتر انجام شود. برای حمل و نقل این دیسک ها باید گروه های کناری را جمع کرده و بالا آورد تا عرض کار کم شود. این دیسک ها برای کشش نیاز به تراکتورهای فوق سنگین و با توان بالا دارند.

دیسک ها از طول تاریخ ادوات تاکنون ثبات خود را در کشاورزی حفظ کرده اند و کمترین ایراد به نوع عملیات آن گرفته شده است. چه طرفداران کشاورزی و خاکورزی سنتی و چه مروجان کشاورزی حفاظتی، کمترین انتقاد را به عملکرد دیسک ها دارند و می توان گفت روی دیسک اشتراک نظر دارند. البته در کشاورزی حفاظتی و پایدار که حفظ ساختمان خاک و کاهش فرسایش یکی از اهداف اصلی است، استفاده مکرر از دیسک و پودر کردن و تخریب ساختمان به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

 به جرأت می توان گفت دیسک های کشاورزی، متنوع ترین کارها را در خاکورزی و کشاورزی انجام می دهند. البته برای کارهای مختلف باید یک سری تغییرات در دیسک اعمال شود تا بهینه تر کار کند. دیسک های سنیگن برای خاکورزی اولیه، خاکورزی ثانویه در خاک های سخت، خرد کردن ساقه ها و بقایای محصولات قبلی به کار می روند. دیسک های سبک تر برای خرد کردن نهایی بقایا، نرم کردن خاک و شکستن کلوخ ها کارایی دارند. پر ه های دیسک با لبه های کنگره ای بقایا و ساقه های ذرت را خیلی خوب و بهتر از لبه صاف برش می دهند. حتی یک کاربرد مهم دیسک قبل از شخم زدن می باشد. وقتی که بقایا و ساقه های محصول قبلی روی سطح خاک زیاد باشد با یک دیسک زنی این بقایا خرد و ریز می شوند و بعد در حین شخم گرفتگی بین خیش ها را کمتر می کند و باعث می شود تا خاک چرخش کامل تری داشته باشد و راحت تر زیر و رو شود. حتی چون دیسک ها تنظیمات کمتری نسبت به گاوآهن دارند و راحت تر پشت تراکتور کشیده می شود، اغلب دیده می شود وقتی قسمتی از مزرعه دچار آتش سوزی شده است برای مانع شدن از پیشروی آتش، از دیسک استفاده می کنند تا محصول را با خاک مخلوط کند و مقداری هم خاک به سطح بیاید و بدین ترتیب آتش به دیگر محصولات نرسد.

یکی از کاربردهای بسیار مطلوب دیسک ها در باغات می باشد. مخصوصا دیسک آفست که در باغ کارایی ارزشمندی دارد و می تواند تا تنه های درختان نزدیک شود و کار هوادهی به خاک، خرد کردن بقایا و سله شکنی را به نحو احسن انجام دهد.

قطعات دیسک کشاورزی

قطعات یدکی دیسک کشاورزی در شکل نشان داده شده است

دیسک ها از لحاظ اتصال به تراکتور به دو دسته سوار و کششی تقسیم بندی می شوند. دیسک های سوار، دیسک هایی سبکی هستند که پره های کوچکتری دارند و تعداد پره کمتری روی شاسی قرار گرفته است. این دیسک ها چون قابلیت مانور خوبی دارند و سریعتر و با شعاع کمتر دور می زنند بیشتر در باغات استفاده می شوند و مناسب تراکتورهای گلدانی و کوچک می باشند. دسته دیگر دیسک ها، دیسک های کششی هستند که به مالبند تراکتور متصل می شوند و در همه حال، پشت تراکتور کشیده می شوند. این دیسک ها دارای چرخ بوده و معمولا شاسی و مجموعه گروه های دیسک به صورت هیدرولیکی بالا و پایین می شود تا هم عمق کاری تغییر کند و هم برای حمل و نقل بین جاده های بین مزارع کشاورزی مناسب باشد.

مهمترین قطعات دیسک کشاورزی عبارت از شاسی، پره ها، محور پره ها و بلبرینگ ها می باشد. شاسی دیسک کشاورزی از چند جهت دارای اهمیت است. یک اینکه مثل شاسی دیگر ادوات کشاورزی، نقش مهمی در استحکام دیسک ایفا می کند. چون معمولا تنش ها از طرف خاک در نهایت به شاسی وارد می شود که باید توانایی تحمل فشار را داشته باشد و زود تاب برندارد و دچار شکستگی نشود. با توجه به اینکه یک عامل مهم در نفوذ دیسکها به داخل خاک، وزن آنها می باشد، از این جهت شاسی در دیسک ها یک نقش مهم در سنگین کردن دیسک دارند. دیسک ها معمولا از قوطی صنعتی ساخته شده اند و هر چه ابعاد و ضخامت آنها بیشتر باشد، سنگین تر می شوند. حتی بعضا در یک سری تولیدات، سوراخ ها و منافذ محیط شاسی دیسک بسته می شود و از آن به عنوان مخزن روغن استفاده می شود تا بتوان وزن آن را سنگین تر کرد. هر چه پره دیسک کشاورزی سنیگن تر و قطورتر باشد، ابعاد قوطی شاسی دیسک کشاورزی هم باید بزرگتر و سنگین تر باشد.

یکی از مهمترین قطعات دیسک کشاورزی، پره دیسک کشاورزی می باشد. پره های دیسک از فولاد ضد سایش ساخته می شوند تا مقاومت خوبی در داخل خاک داشته باشد. معمولا ردیف جلو دیسک ها، دارای پره های لبه کنگره ای و ردیف عقب دارای لبه صاف می باشد. همچنین زاویه گروه های پره در دیسک قابل تغییر می باشد و این یکی از روش های تغییر عمق کاری دیسک ها می باشد. شکل پره دیسک کشاورزی در کل، قطاعی از یک کره یا قطاعی از یک مخروط می باشد. اما پره های کنونی دیسک غریب به اتفاق، قطاعی از یک کره می باشد که بهتر خاک را خرد می کند و اختلاط خاک و بذر بهتری را فراهم می کند. پره 18 اینچ ترک و پره 20 اینچ ترک از پره های متداول در بازار هستند که به ترتیب دارای قطر 18 و 20 اینچ می باشند.  البته پره های تا قطر 24 اینچ هم در بازار  موجود است. لازم به ذکر است که یک سری گلتراش به شاسی بسته می شود و خاک و گل چسبیده به پره ها را پاک می کند تا پره دیسک کشاورزی بهتر به داخل خاک نفوذ کنند. گلتراش دیسک بزرگ و گلتراش دیسک کوچک هم با همدیگر فرق می کند.

یک نمونه گل پاک کن دیسک را نشان می دهد

قطعه بعدی که جزء قطعات حساس دیسک ها می باشد، یاتاقان دیسک کشاورزی می باشد. دیسک آفست کششی طرح برزیلی که یک نمونه از دیسک های متداول می باشد دارای 6 یاتاقان گریس خوردار می باشد که هر کدام دارای 2 رولبرینگ و 4 عدد کاسه نمد می باشد. دیسک رایج دیگر در بازار دیسک کششی تاندوم می باشد که دارای 8 عدد یاتاقان گریس خوردار می باشد که هر کدام از این یاتاقان ها هم به ترتیب دارای 2 و 4 رولبرینگ و کاسه نمد می باشد. وسط یاتاقان دیسک کشاورزی چهارگوش می باشد که از بین آن محور پره ها عبور می کند. محور پره ها باید ابعاد مناسب و بزرگی داشته باشد تا دچار تاب برداشتن یا پیچش نشود مخصوصا وقتی که از پره های سنگین در دیسک استفاده می شود. علاوه بر ابعاد، جنس میل دیسک یا محور باید از فولاد باشد تا مقاومت خوبی داشته باشد. محورهای موجود در بازار معمولا محورهای چهار پهلو با ابعاد 40 *40 یا 30 *30 هستند که نوع 40 آن بیشتر در دیسک آفست و نوع 30 آن بیشتر در دیسک تاندوم به کار می رود.

محور وسط یاتاقان در شکل نشان داده شده است

برای سوار کردن پره های دیسک به محور پره ها از قطعاتی مثل کپه ته میل که متناسب با ابعاد محور پره ها می باشد و نیم قرقر یاتاقان دیسک رومانی استفاده می شود. برای فاصله انداختن و تثبیت فاصله بین پره های دیسک روی یک محور، از قرقر استفاده می شود. این قطعه اسامی دیگری مثل فاصله انداز یا گلدانی هم دارد. دو نوع قرقر موجود در بازار قرقر 17 سانتی و قرقر 23 سانتی می باشد. انتخاب قرقر مناسب بر مبنای سنگینی و قطر دیسک ها انجام می شود. هر چه فاصله بین پره های دیسک بیشتر باشد دیسک نفوذ بیشتری به داخل خاک می کند.

قرقر دیسک رومانی یا گلدانی پره های دیسک در شکل نشان داده شده است

آخرین قطعه از قطعات دیسک کشاورزی که معرفی می شود جک دیسک کشاورزی می باشد. جک در دیسک های کششی استفاده می شوند و برای بالا و پایین بردن چرخ استفاده می شود. معمولا از جکهای دو طرفه در دیسک ها استفاده می شود تا در هر دو جهت تحت کنترل تغییر ارتفاع دهد.

در بین این قطعات یدکی گفته شده از دیسک های کشاورزی، پرمصرف ترین آن که با فاصله زمانی زودتر نیاز به تعویض پیدا می کند، معمولا یاتاقان ها می باشد. چون دیسک ها در معرض گرد و خاک زیادی هستند احتمال خرابی یاتاقان دیسک کشاورزی زیاد می باشد.

یاتاقان دیسک آفست به صورت کامل در شکل نشان داده شده است

در مجموع دقت و تخصص زیادی لازم است تا قطعات و ادوات باکیفیت و جنس مرغوب تأمین شود. علاوه بر اینها گارانتی معتبر و در دسترس بودن قطعات هم جزء موارد حائز اهمیت است. تیم متخصص بنوان با حمایت از مشتریان خود از مرحله پیش از خرید با قرار دادن مشاوره ها و راهنمایی ها خود، تا خرید و پس از آن در مرحله تعویض قطعات و تعمیرات در کنار کشاورزان زحمتکش خواهد بود.