قطعات روتوچیزل

یک دستگاه روتوچیزل را نشان می دهد

زمان و مدیریت آن یکی از فاکتورهای مهم در رسیدن به سود حداکثری در کشاورزی است. یکی از اجزایی از کشاورزی که به مدیریت زمان و سر موقع انجام گرفتن عملیات های کشاورزی کمک بسیاری می کند، ماشینها و ادوات کشاورزی می باشند. خاکورزی و آماده سازی زمین اگر بتواند سر موقع انجام بشود، خیلی عملیات های بعدی کشاورزی را راحت تر و سر وقت می کند. در این راستا متخصصان اقدام به ترکیب ادوات و انجام چند عملیات با یکبار عبور تراکتور از زمین نمودند. روتوچیزل جزء ادواتی است که خاکورزی اولیه و ثانویه را با یکبار عبور در زمین انجام می دهد. بدین ترتیب هم در زمان کمتری بستر برای کشت آماده می شود و هم فشردگی خاک کمتر می شود. روتوچیزل ترکیب شده از چیزل در جلو و روتیواتور در عقب. قطعات یدکی روتوچیزل تقریبا همان ترکیب قطعات یدکی روتیواتور و چیزل می باشد. قطعات یدکی چیزل شامل آونگ، غلاف و روبند و سوک یا ناخن چیزل می باشد. جنس آونگ از فولاد، غلاف و روبند از فولاد ضد سایش و ناخن چیزل هم از فولاد ضد سایش یا فولاد آلیاژی ساخته شده است. قطعات یدکی روتیواتور در روتوچیزل گاردان چند تکه، گیربکس، دنده یا زنجیر انتقال توان و روتور و تیغه ها می باشد. به دلیل فاصله شافت خرمنکوب تا شافت گیربکس در روتوچیزل ابتدا از یک گاردان برای انتقال توان تا چیزل استفاده می شود. سپس توان دورانی در چیزل به وسیله یک شافت به گاردان بعدی انتقال می یابد. یک گاردان کلاچ دار هم توان را از شافت چیزل به شافت خرمنکوب منتقل می کند.

اهمیت زمان در کشاورزی

زمان در کشاورزی اهمیت بالایی دارد. در هر مرحله از کشاورزی زمان به یک نحو مهم است. در مرحله خاکورزی و کاشت اگر زمین دیر آماده شود و کشت دیر صورت بگیرد، می تواند کشاورز را با ضررهای قابل توجهی مواجه سازد. چون کشت دیرتر، معمولا برداشت دیرتری را هم به دنبال دارد و بعضا در محصولات کشاورزی چند روز یا یک هفته دیررسیدن به بازار برابر با سود به نسبت پایین تری می باشد. در مرحله داشت که شامل مبارزه با آفات و علف هرز هم می شود. باز به یک نحوی زمان یکی از فاکتورهای بسیار مهم است. در مبارزه با آفات خیلی مهم است که این مبارزه در مرحله اقتصادی آفت و در زمان خودش انجام شود. اگر زودتر از موقع، مثلا سمپاشی انجام شود چون آفات یا حشرات هنوز به مرحله رشد نرسیده اند، دوباره پس از سمپاشی منتشر می شوند و رشد می کنند. از طرفی اگر دیرتر سمپاشی انجام شود، هم آفت مقدار زیادی از محصول و زارعت را خراب کرده است و هم مقدار زیادی سم و هزینه و زمان باید گذاشته شود تا بتوان بر آفت غلبه کرد. بنابراین در مرحله داشت هم زمان انجام عملیات حائز اهیمت است. علاوه بر اینها در مرحله برداشت هم زمان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. به طور مثال در زمین های بزرگ گندم و حتی در زمین های کوچک آن، باید دقت شود تا گندم را سر وقت و در رطوبت خاص خود برداشت کنند. در غیر این صورت به ازای هر روزی که دیر برداشت شود، گندم خشک تر و سبک تر شده و با افت در تمام مراحل و ریزش بیشتر در کمباین مواجه می شود. از این جهت مشاهده می شود که پیشرفت های زیادی در تکنولوژی کمباین ها برای افزایش دقت و سرعت و کاهش افت آنها شده است. ضمن آنکه گندم، زودتر هم اگر برداشت شود کیفیت پایینی دارد. همه این عوامل و مثالها نشان می دهد که مدیریت زمان و استقاده مؤثر از وقت در کشاورزی مسأله ای فوق العاده حیاتی است.

اصول کاری روتوچیزل

در این راستا، نگاه به مدیریت زمان در خاکورزی هم بسیار مورد توجه متخصصان و کشاورزان قرار گرفته است. در خاکورزی مخصوصا در کشت گندم چون با بارش های پاییزی همراه می شود بسیار کشاورزان تمایل دارند که قبل از باران ها، کشت گندم و جو را به اتمام رسانده باشند. بعضا مشاهده می شود که زمان زیادی ندارند و باید سریعتر خاکورزی و کشت را انجام دهند. چون با بحران کم آبی که در کشور مشاهده می شود، کشاورزان سعی می کنند از آب باران نهایت استفاده را در کشت خود بنمایند. با در نظر گرفتن این پیش فرض ها، و در جهت کشت و خاکورزی سریعتر، یک سری ادوات ترکیبی ساخته شدند. ادواتی از قبیل کمبینات که کار خاکورزی و کشت را با هم انجام می دهد و همین طور روتوچیزل و چیزل پکر هم از جمله ادوات ترکیبی کشاورزی هستند که ساخته شده اند تا زمان آماده سازی زمین کمتر شود. روتوچیزل کار خاکورزی اولیه یعنی شخم و خاکورزی ثانویه یعنی خرد کردن کلوخ ها و نرم کردن سطح زمین را با هم انجام می دهد. روتوچیزل ترکیب شده از چیزل در جلو و روتیواتور در عقب. چیزل کار شخم زدن، شکستن لایه های خاک و نفوذ به داخل زمین را انجام می دهد و روتیواتور کار خرد کردن کلوخ ها، نرم کردن خاک و صاف کردن آن را به عهده دارد. بدین ترتیب در یک مرحله عبور تراکتور در زمین، تا حد بالایی زمین برای کشت آماده می شود و بعد از آن عملیات کمتری لازم است و بدین تریب خاک هم کمتر فشرده می شود. روتوچیزل از لحاظ کششی مشکلی برای تراکتور ایجاد نمی کند بیشتر قسمت چیزل آن نیاز به توان کششی دارد و به اتصال سه نقطه به صورت سوار متصل می شود و به همین دلیل توان کششی آن مقداری از توان کششی چیزل با همان عرض کار بیشتر است. قسمت روتیواتور آن، نیاز کمی به توان کششی تراکتور دارد و به جای آن از شافت خرمنکوب توان دورانی میگیرد. با توجه به اینک روتیواتور در خاک های سخت و خشک به مشکل می خورد و امکان دارد دچار شکستگی و کج شدن تیغه ها بشود، روتوچیزل این مشکل را حل می کند و ابتدا بخش چیزل آن به داخل خاک نفوذ می کند و لایه های سخت آن را می شکند و زمین را برای کار روتیواتور آماده می کند. پس می توان نتیجه گرفت که هر بخش روتوچیزل ضعف دیگر را می پوشاند و موجب می شود در دامنه وسیعی از شرایط مختلف کارایی داشته باشد. در خاک خشک، همانطور که گفته شد روتیواتور کارایی جالبی ندارد اما چیزل کارایی خوبی دارد و ضعف آن را می پوشاند. از طرفی در خاک مرطوب تر یعنی شرایطی که خاک رطوبت گاورو و کمی بیشتر داشته باشد، چیزل کارایی کاملی ندارد و مخصوصا نمی تواند فضای مابین شاخه ها را پوشش دهد، اما روتیواتور این ضعف را برطرف می کند و با توانایی که برای عملیات در خاک مرطوب دارد، به طور کامل عرض کار را پوشش می دهد و خاکورزی خاک را انجام می دهد. به روتوچیزل اسامی دیگری مثل چیزل روتیواتور، روتیواتور چیزل و خاکورز مرکب هم گفته می شود.

اجزاء روتوچیزل در شکل به نمایش درآمده است

قطعات روتوچیزل

قطعات روتوچیزل همان ترکیب قطعات یدکی روتیواتور و چیزل است. قطعات یدکی بخش چیزل آن شامل آونگ، غلاف، روبند و ناخن یا سوک می باشد. آونگ یا شاخه چیزل قطعه ای است که از فولاد ریخته گری شده تولید می شود و دارای سختی بالایی می باشد چرا که فشارهای خاک به آن وارد می شود و در معرض خمش و تاب برداشتن است. آونگ از یک طرف به وسیله غلاف و روبند به شاسی متصل شده و از طرف دیگر در خاک نفوذ می کند و روی آن تیغه چیزل یا سوک آن نصب می شود. آونگ چیزل در قسمت اتصال به شاسی از یک پیچ برشی بهره می برد تا از آن در برابر موانع و سختی خاک یا بار زیاد حفاظت کند. بدین شکل که با سختی کمتری که پیچ برشی دارد، در برابر بیش باری اول پیچ بریده شده و آونگ به عقب بر میگردد تا مانع را رد کند. پایه چیزل فولادی صادراتی هم نام دیگر آونگ در بازار است. روبند و غلاف چیزل هم قطعاتی فولادی هستند که به دو طرف شاسی بسته شده و آونگ هم به غلاف پیچ می شود. غلاف و روبند چون در معرض بار زیادی هستند و از جنس فولاد ساخته می شوند. قطعه یدکی دیگر روتوچیزل سوک یا ناخن چیزل می باشد که روی نوک آونگ نصب می شود و به طور مستقیم با خاک درگیر می شود. ناخن چیزل از فولاد ضد سایش ساخته می شود تا در برابر سایش خاک مقاوم باشد. در ضمن ناخن دو طرفه هم هست تا در زمان سایش یک طرف بتوان از طرف مقابل استفاده کرد. در کل چیزل جزء ادواتی است که هم کار با آن ساده بوده و هم از قطعات ساده ای تشکیل شده است و قطعات یدکی چیزل، استهلاک کمی دارند. دو مدل سوک چیزل در بازار رایج است که به اسامی سوک چیزل آلاژی صادراتی و سوک چیزل فولادی ایران معروف هستند. نوع اول یعنی سوک چیزل آلیاژی صادراتی مقاومت به سایش و استحکام بیشتری دارد و البته گرانتر هم می باشد.  در کل همانطور می توان گفت مهمترین فاکتور در کیفیت قطعات چیزل، جنس آن می باشد که دارای اهمیت زیادی با توجه به شرایط کاری چیزل می باشد.

قطعات یدکی بخش چیزل در روتوچیزل در شکل نشان داده شده است

در بخش روتیواتور هم روتوچیزل دارای یک سری قطعات یدکی می باشد که تقریبا همان قطعات یدکی روتیواتور است. این بخش از قطعات یدکی روتوچیزل شامل گاردان کلاچ دار، گیربکس روتیواتور، روتور، فلانج و تیغه های روتیواتور، کاپوت و درپوش آن و کفشک های طرفین روتیواتور می باشد. گاردان روتوچیزل یک گاردان چند تکه می باشد. یک گاردان از شافت خرمنکوب تا چیزل و یک گاردان از انتهای چیزل تا شافت گیربکس در روتیواتور. فاصله بین دو گاردان که از چیزل عبور می کند هم یک شافت می باشد که دو سر آن بلبرینگ قرار گرفته است. یعنی یک سر شافت به گاردان متصل به تراکتور و یک سر آن به گاردان متصل به روتیواتور می باشد. گاردان متصل به روتیواتور از نوع گاردان کلاچ دار می باشد که دارای کلاچ سرشی یا کلاچ اصطکاکی گاردان می باشد. کلاچ سرشی باعث می شود وقتی تیغه ها به مانعی از قبیل سنگ یا ریشه درختان و گیاهان برخورد کند، انتقال قدرت از تراکتور به روتیواتور برای لحظه ای متوقف شود و روتیواتور مانع را رد می کند و بدین ترتیب از گیربکس و گاردان و تیغه ها محافظت می شود. قطعات یدکی تعمیری یا تعویضی گاردان در روتوچیزل شامل خود گاردان، کلاچ و صفحه کلاچ و پیچ و فنرهای آن و بلبرینگ های شافت رابط می باشد. در اثر بار زیاد و خوب کار نکردن کلاچ و بار زیاد، احتمال خم شدن و تاب برداشتن گاردان می باشد که منجر به لنگ زدن آن و لرزش زیاد می شود که به ناچار باید تعویض شود. داشتن حفاظ یا روکش گاردان برای ایمنی جزء ضروریات است چرا که یکی از پرخطرترین قطعات کشاورزی است.

گیربکس روتیواتور هم جهت حرکت را تغییر می دهد و دوران را به یک سمت روتیواتور هدایت می کند و هم امکان انتخاب چند سرعت را برای دوران شافت تیغه ها فراهم می کند. با باز کردن قاب پشتی گیربکس، می توان دنده های آن را تغییر داد تا به سرعت های دورانی متفاوت رسید. معمولا گیربکس های روتوچیزل چهار سرعته هستند. دنده های گیربکس، یاتاقان های آن جزء قطعات یدکی روتوچیزل هستند که در اثر بار زیاد نیاز به تعمیر یا تعویض پیدا می کنند.

دو روش برای انتقال توان از شافت خروجی گیربکس به شافت تیغه ها وجود دارد. یکی روش زنجیری و دیگری استفاده از دنده. زنجیر معمولا در روتوچیزل های سبک استفاده شده و ارزان تر است، همچنین صدای بیشتری تولید می کند ولی دنده در روتو چیزل های سنگین به کار می رود و البته عمر و دوام بالایی دارد.

قطعات یدکی گاردان کلاچ دار به طور کامل در شکل نشان داده شده است

قطعه درگیر با خاک در روتیواتور شافت یا روتور می باشد که روی آن به فاصله از هم فلانج هایی قرار دارد. روی هر فلانچ چهار یا شش تیغه نصب می شود. هر چه تعداد تیغه بیشتر باشد خاک بیشتر خرد می شود. از لحاظ شکلی دو نوع تیغه روتوچیزل در بازار موجود می باشد. تیغه L  و تیغه C شکل. تیغه L که در بازار بیشتر رایج است، عرض کار بیشتری از آن با خاک درگیر می شود این تیغه برای خرد کردن کلوخ ها و قطع علف های هرز و همچنین مخلوط کردن کود یا بذر با خاک مناسب تر است چون خاک را بیشتر بهم می زند. تیغه C به دلیل انحنایی که دارد کمتر با خاک درگیر می شود و برای خاک سخت و چسبنده مناسب تر است و انرژی و توان کمتری را از تراکتور می گیرد.