ارگونومی در طراحی تراکتور و ادوات کشاورزی

جنبه های ارگونومیک در حین استفاده در ماشین آلات کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا اپراتور باید ماشین را در مزرعه به کار ببرد. خستگی فیزیولوژیکی و روانی بر عملکرد اپراتور یا راننده تأثیر می گذارد. هدف ارگونومی نه تنها بهبود عملکرد کاری بلکه بهبود آسایش انسان و همچنین ایمنی است. اگر جنبه های ارگونومیک به درستی مورد توجه قرار نگیرد، عملکرد سیستم ضعیف خواهد بود و زمان کار موثر کاهش می یابد. هدف ارگونومی طراحی محل کار به گونه ای است که با قابلیت های فیزیولوژیکی، روانی و رفتاری کارگران مطابقت داشته باشد. عوامل زیادی در حین کار به عنوان استرس بر اپراتور عمل می کنند. این تنش‌ها ممکن است به دلیل حجم کار، بی‌حرکتی برای کار طولانی‌تر، دمای محیط، رطوبت نسبی، ارتعاشات، صدا، گرد و غبار، دود و سایر گازها باشد. احساس احتمال تصادف در حین کار، محصور شدن فضا، بار بیش از حد اطلاعات مورد رسیدگی و غیره منجر به خستگی روانی می شود. در طول مطالعات ارگونومیک، این تنش ها را می توان بر حسب فشار بر اپراتور اندازه گیری کرد. مهمترین فشارهای فیزیولوژیکی مربوط به فعالیت قلب، تنفس، ناراحتی، خستگی عضلانی و غیره است. برای اندازه گیری فشار روانی، استرس روی چشم، کاهش شنوایی، خطاها، سرعت کار، عملکرد کاری بیشتر در مطالعات مورد استفاده قرار می گیرد.

رانندگی و کنترل تراکتور و کامیون ویژگی های مشترک زیادی دارد. آن‌ها فعالیت‌های بسیار استرس‌زا، هم از نظر جسمی و هم از نظر ذهنی هستند که راننده را ملزم می‌کند تا برای مدت طولانی در داخل کابین به طور مداوم چند کار انجام دهد. علاوه بر این، راننده معمولاً تنها است، او مجبور است رانندگی کند و به طور همزمان وظایف مختلف را روی داشبورد انجام دهد، با فشار زیادی برای رسیدن به کیفیت مورد نیاز و در عین حال اطمینان از ایمنی. راننده باید هنگام کنترل داشبورد خودرو، با استفاده از کلاچ، ترمز، اهرم‌های کنترل، حرکات دقیق بدن، به ویژه با بازوهای بالایی مانند فرمان، نگاه کردن به جلو و عقب (به ویژه برای تراکتورها) را انجام دهد. اخیراً تراکتورها و کامیون ها با داشبوردهای اختصاصی ارائه شده است که با آن ها وظایف عملیاتی را کنترل و اجرا می کنند. متأسفانه، به دلیل پیچیدگی روزافزون کار، چنین داشبوردهایی بزرگ و پر از کنترل و دکمه و نمایشگر و اهرم هستند و به طور کامل متناسب با نیازهای کاربران قابل تنظیم نیستند. همچنین ثابت شده است که وضعیت و رفتارهای نادرست در هنگام استفاده از اهرم ها و پدال ها در دراز مدت می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جسمانی در قسمت‌های مختلف بدن به خصوص اندام فوقانی بدن از قبیل بازوها، گردن، شانه ها، کمر و سر می شود. در نتیجه، طراحی اجزای کابین، صندلی ها و اهرم ها نقش مهمی در تعریف راحتی راننده و قابلیت استفاده از سیستم ایفا می کند و به طور قابل توجهی بر بهره وری، راحتی و ایمنی تأثیر می گذارد. در این زمینه، انتخاب روشی و اجزایی که همه عوامل را مد نظر بگیرد که منجر به آسایش اپراتور و راننده در عین حالی که بازدهی حداکثر است ضروری می باشد. باید برای پاسخگویی به نیازهای فیزیکی، روانی، اجتماعی و فرهنگی انسان، از گنجاندن عوامل انسانی در طراحی کابین و همچنین تمرکز خاص بر روی ابزارهای کنترل کابین و داشبورد استفاده کرد. باید جوری اجزا و کنترل تراکتور در حین کار انجام شود که مواردی از قبیل تهویه و اکسیژن مناسب، وضعیت بدنی مسلط و راحت، دسترسی کامل و بدون سختی راننده به اهرم ها و پدالها، جلوگیری از اختلالات اسکلتی و استخوانی برای کاربر فراهم شده و حتی مواردی از قبیل ناراحتی، سر و صدا و استرس های راننده هم مد نظر قرار بگیرد و کنترل شود.

یکی از موارد خاص که به عنوان مثال بیان می شود، پدال کلاچ در تراکتورها می باشد. تنظیم بودن پدال کلاچ برای شخص راننده تراکتور تأثیر بسیار مهمی در راحتی و تسلط فرد بر تراکتور دارد. ارتفاع پدال کلاچ برای هر شخص با توجه به قد و ویژگی های فیزیکی او تعیین می شود. اگر ارتفاع پدال کلاچ درست تنظیم نشود، روی زانوها فشار آورده و در طی زمان باعث آسیب به زانوها می شود. پس یکی از کارهای مهم برای هر اپراتور تراکتوری تنظیم پدال کلاچ متناسب با قد و قامت خودش می باشد. ارتفاع پدال را باید طوری تنظیم کنیم که وقتی به راحتی پدال را می فشاریم، کلاچ کاملا گیربکس را آزاد کند و دنده ها راحت جا بخورد و وقتی پدال را رها می کنیم، گیربکس کاملا درگیر باشد. باید فرد در هنگام کنترل پدال کلاچ، پاشنه پا به روی زمین باشد و با کمترین نیرو این کار را انجام دهند بدون اینکه کلاچ سفت باشد و راننده مجبور نیروی زیادی را وارد کند.