چالش پیش رو

همانطور که اشاره شد کشاورزان از دام به عنوان یک وسیله برای انجام کارهای خود استفاده کردند و این سبک کاری تا حد قابل توجهی کارهای را نسبت به وقتی که یک عملیات با دست انجام شود، آسان تر می کند. اما این مرحله با اینکه سالیان سال و قرن ها و هزاره ها مورد استفاده قرار می گرفت اما به تدریج با افزایش جمعیت بشری چالش هایی را به طور طبیعی برای تولید غذا ایجاد کرد. کشاورزی با استفاده از دام قرن ها مورد استفاده قرار گرفت ولی در این روش هر کشاورز فقط می توانست جمعیت انسانی کمی را پوشش می داد حال آنکه رشد جمعیت طی دو سه قرن اخیر به صورت می‌توان گفت انفجاری رشد کرده است و دیگر اتکا به روش های قدیمی پاسخگوی نیاز انسانها نبود. البته لازم به ذکر است که دلیل اصلی کم‌بودن تولید کشاورزی نسبت به افزایش جمعیت مربوط به عدم توانایی در کشت در همه مساحت قابل کشت می‌باشد.‌ ادوات دامی که با استفاده از گاو و امثالهم کشیده می شدند فقط می توانستند در سطح محدودی در طول روز یا ساعت کار کنند و کشاورزان قادر نبودند هکتار بالایی را کشت کنند و این مسأله به طور طبیعی میزان تولید را نسبت به آنچه که مرود نیاز است کمتر می کرد. شاید بتوان گفت ساده ترین راه حل برای افزایش سطح زیر کشت استفاده از دام بیشتر بود که این مسأله نیز با محدودیت های همراه است که مشخص می باشد.‌ البته در کنار اینها می‌توان به کم بودن کیفیت قطعات ادوات مثل قطعات گاوآهن هم مزید بر علت بود که بازده کار کمتر بشود. به طور خاص در سده های قبل علم تولید مواد و فلزات به اندازه کافی پیشرفت نکرده بود که حتی با همین دام هم کارایی ادوات بالا باشد و تمام وقت خود حداکثر استفاده را بکنند.

انقلاب صنعتی

اما این وضعیت ادامه نیافت و پیشرفت تکنولوژی و به خصوص انقلاب صنعتی ورق را برگرداند. طی دو الی سه قرن اخیر که بشر متاثر از انقلاب صنعتی بوده است سبک و ظاهر زندگی او به کلی تغییر کرده است. این تغییرات و به عبارتی بهتر پیشرفت ها در همه حوزه ها بوده است. از صنعت و پزشکی و لباس و غیره گرفته تا کشاورزی و تولید غذا. حتی شاید بتوان گفت که یکی از بارزترین وجوه پیشرفت صنعت، در بخش کشاورزی اتفاق افتاده است. و تغییرات به طور وسیعی هم از لحاظ ظاهری بوده و هم از باطنی و اصل کار. البته میتوان این پیشرفت را در دو مرحله بررسی کرد.‌ مرحله اول پیشرفت در تکنولوژی ادوات و روش های تولید آنهاست.‌ در این مرحله ادوات قدیمی که شاید بیشتر چوبی بودند به تدریج از آهن و فولاد ساخته شدند و کیفیت کاری بهتری پیدا کردند و یا اینکه از لحاظ شکلی و هندسه ابعاد کارآمد تر شدند و یا اینکه به عرض کار آنها تا حدی افزوده شد، ضمن اینکه با پیشرفتی که در ناوگان حمل و نقل بار به وجود آمد، ادوات بهتر به نقاط مختلف کره زمین ارسال میشدند و کشاورزان در اقصی نقاط جغرافیایی می‌توانستند از امکانات موجود بهره ببرند. اما مرحله مهم در پیشرفت مکانیزاسیون کشاورزی که نقطه عطفی در تاریخچه توسعه آن مطرح می شود، اختراع موتور و استفاده از آن در تراکتور و ساخت تراکتورها می‌باشد.

پایان رنج ها…؟!

استفاده از تراکتور را میتوان پایانی بر رنج های استفاده از ادوات به شکل سنتی را دانست. آن همه درد و‌‌ رنج و سختی کار با ادوات دامی به تدریج کم شد و کشاورزان می توانستند با سرعتی به مراتب بالاتر اقدام به انجام عملیات های مختلف نمایند. در واقع استفاده از تراکتور هم انجام عملیات را آسان‌تر می‌کرد و نیاز به توان جسمانی کمتری داشت و هم سرعت کار را بالاتر برد به طرز اعجاب آوری سرعت انجام عملیات بیشتر شد و در نتیجه کشاورزان می توانستند مساحت بیشتری را کشت کنند و این موضوع به تولید بیشتر محصولات کشاورزی کمک وافری نمود و بحث خوراک دهی به جمعیت بیشمار کره زمین را تا حد قابل قبولی مخصوصاً در اوایل قرن بیستم حل می کرد. البته بحث استفاده از تراکتور هم در ابتدا با مشکلاتی برای ترویج و توسعه مواجه بود. مشکلاتی از قبیل عدم قبول از سوی برخی سنت گراها در کشاورزی که این نوع انجام عملیات را مغایر با سنن و عقاید خود می دانستند. البته مشکل بزرگ دیگر در راه استفاده از تراکتور بحث قیمت بالای آن بود که با توجه به درآمد اندک بخش قابل توجهی از کشاورزان، امکان خرید تراکتور برای آنها پایین می‌آمد. حتی شاید بتوان گفت تراکتور در ابتدا وسیله ای لوکس بود که کشاورزان ثروتمند امکان خرید آن را داشتند ضمن اینکه قابلیت های تراکتور هم به‌تدریج توسعه یافت و این‌طور‌ نبود که یکدفعه به شکل امروزی در بیاید.

پیشرفت در تراکتور

تراکتور در ابتدا به طور ساده از موتور‌ و شاسی و‌چرخ هایی تشکیل شده بود که با استفاده از اتصال مالبندی ادوات را به صورت کششی به دنبال خود می کشید. در این حالت از توان موتور تراکتور استفاده می کرد و با گشتاوری که تولید می کرد می‌توانست ادوات نسبتا سنگین را به دنبال خود بکشد.‌ که در این کار از چرخ های بزرگ خود هم استفاده مهمی می‌کرد. از دیگر تکنولوژی های که در ادامه توسط هری فرگوسن به آن اضافه شد بحث سیستم هیدرولیک سه نقطه بود که در این حالت ادوات می‌توانستند به صورت سوار به تراکتور متصل شوند و از مزایای مهم آن بهره ببرند.‌از مهمترین مزایای اتصال سوار به تراکتور می‌توان به انتقال وزن به جلو برای استفاده بهتر از کشش و کشش بیشتر، مانور بیشتر تراکتور و کنترل بیشتر تراکتور بر ادوات نام برد. به تدریج امکانات دیگری هم به تراکتور اضافه شد که می‌توان به توان بیشتر در موتور و توسعه و افزایش بازدهی موتور، افزایش سرعت پیشروی تراکتور، شافت خرمن‌کوب و امکانات کابینی آن که منجر به سلامت و ارگونومی بیشتر اپراتور می شود اشاره کرد. اما در مجموع بحث سیستم‌های هیدرولیکی و افزایش توان تراکتور و بازدهی آن از جمله مواردی است که بیشترین سهم را در توسعه ترامتور داشته اند.

مسائل مکانیزاسیون کشاورزی

مهمترین بخش کشاورزی که بیشترین توان را لازم دارد خاک‌ورزی می‌باشد. خاک‌ورزی به دلیل آنکه با خاک سرو کار دارد و خام یکی از مواد سنگین در طبیعت است نیاز به توان بالایی دارد البته نوع توان مورد نیاز در خاک‌ورزی غالبا کششی است که به کشیدن ادوات در دل خاک اشاره دارد. مهمترین ادواتی که به نوعی در واحد عرض خود بیشترین توان کششی را نیاز دارد، گاوآهن برگرداندار‌ می‌باشد که خاک را هم برش داده و هم برگردان می کند. گاوآهن برگرداندار‌ البته به تدریج استفاده از آن محدود شده است مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشک. چون که این وسیله با استفاده مداوم مواد الی خاک را کاهش می دهد و تاثیر مخربی بر ساختمان خاک می گذارد. در پایان بررسی برخی مسائل مکانیزاسیون کشاورزی، لازم است که اشاره کنیم که مشکلی که در راه توسعه استفاده از تراکتور و مکانیزاسیون در ایران مطرح است آنکه به تدریج و‌ طی گذر زمان زمین های پهناور کشاورزی بین وارثان مالک تقسیم شده است و مواجه با یک سری زمین های کشاورزی کوچک شده ایم. این زمین های کوچک بعضا استفاده یا خرید تراکتور را از صرفه می اندازد که در این رابطه نقش موثر شرکت های خدمات مکانیزاسیون را پررنگ می‌کند. البته از معایب کوچک شدن زمین های کشاورزی تغییر در نوع محصولات کشت شده از محصول استراتژیک به محصول خرد، را شاهد هستیم که این مسأله می تواند حتی بر اقتصاد کشور هم تاثیر منفی بگذارد.
در بررسی برخی مسائل مکانیزاسون کشاورزی، می‌توان بیان کرد استفاده بیش از حد از گاوآهن برگرداندار‌ و ترویج کمتر تراکتور بزرگ و غول پیکر در ایران با توجه به شیوع گسترده آن در جهان، بخشی از چالش های مکانیزاسیون کشاورزی در ایران دانست که البته می‌تواند مدیریت شده و مضرات احتمالی آن را با اعمال یک سری سیاستهای حاکمیتی به حداقل رساند.‌ البته همه وظایف متوجه دولت نیست و بخش مهمی به وظایف خود کشاورزان بر میگردد. به طور مثال در استفاده از گاوآهن می توانند تحدید نظر کرده و از ادوات دیگری مثل چیزل یا چیزل مرکب به جای گاوآهن استفاده کنند.