میزان عملکرد یا تولید پسته بر واحد سطح هکتار در ایران از کشورهایی مثل آمریکا پایین تر است و این مسأله نشان می می دهد که می توان با اعمال یک سری روش های اصلاحی و اضافه کردن فعالیت هایی به پرورش پسته میزان تن بر هکتار این محصول را افزایش داد. یکی از بخش هایی در تولید پسته می تواند به روز شده و کامل تر بشود تا بر عملکرد بیشتر پسته تأثیر داشته باشند، بخش مکانیزاسیون و ماشیت آلات و ادوات مورد نیاز در باغات پسته می باشد.

از چند جهت می توان به ادوات مورد نیاز در باغات پسته از جنبه فنی پرداخته شود. یک جنبه میتواند این باشد که ادوات جدیدی در این عرصه ارائه شود که کارها را سریعتر کرده و با کیفیت بهتری انجام بدهد. این بخش به کارهای تحقیاتی و علمی زیادی احتیاج دارد که توسط متخصصان کشاورزی باید انجام بگیرد. بخش دیگری که در رابطه با ادوات مورد نیاز در باغات پسته مطرح است بحث آشنایی باغداران وکشاورزان با ادوات و ماشین آلات کنونی و نحوه استفاده از آنها می باشد. ترتیب و زمان مناسب استفاده از ماشین آلات موجود، نحوه استفاده صحیح از ادوات کشاورزی موجود از جمله مباحثی هستند که در این بخش به آنها پرداخته می شود.

با توجه به اینکه بخش اول یعنی ارائه ماشین آلات جدید و تولید آنها از لحاظ کاربردی، قدری کمتر برای کشاورزان مفید است و شاید بیشتر مناسب مجامع دانشگاهی و تخصصی باشد، این مقاله بیشتر به بخش دوم یعنی آشنایی با ماشین آلات موجود و اطلاع از شرایط مؤثر و مفید از کاربرد صحیح آنها می پردازد. البته لازم به ذکر است که این مقاله به ادوات تراکتوری می پردازد و به ابزارآلات کوچک مثل ابزارهای هرس یا دیگر ابزارهای دستی نمی پردازد.

از جمله ادوات تراکتوری که در باغات پسته که در ایران بیشتر کاربرد دارد به ترتیب می توان به زیرشکن، گاوآهن، روتیواتور، سمپاش ها اشاره کرد. در ادامه مطالبی را در رابطه با این ادوات و شرایط کاری هر یک از این ادوات بیان می شود.

زیرشکن

زیرشکن یکی از ادواتی است که قبل از احداث باغ مورد استفاده قرار میگرد. قبل از احداث باغ برای شکستن لایه های فشرده زیرین خاک کاربرد دارد. با کاهش فشردگی خاک و کمک به پوک شدن لایه های آن، درخت و نهال بهتر ریشه می زند و رشد بهتری را خواهد داشت بعلاوه اینکه آبیاری بهتری را هم برای درخت فراهم می کند. مخصوصا در خاک های سنگین یا رسی استفاده از زیرشکن قبل از کاشت نهال توصیه می شود.

زیرشکن جزء ادواتی است که به صورت سوار به تراکتور متصل شده و می تواند تا عمقهای بالای 50 سانتی متر را شخم بزند. فاصله بین پایه های زیرشکن بین 50 تا 60 سانتی متر می باشد. البته دقت شود که برای کابرد زیرشکن در عمق های بیشتر از 50 سانت باید با کارشناس خاک مشورت کرد چون نوع خاک در لایه های پایین، اسیدی یا بازی بودن آن و جنس خاک در زیر شکنی اهمیت دارد. به زیرشکن سابسویلر هم گفته می شود. اجزای زیرشکن شامل شاسی، پایه ها و سوک آن می باشد. زیر شکن معمولا در تعداد پایه 2، 3 و 5 پایه در بازار موجود می باشد.

گاوآهن برگرداندار

یکی از ادوات مورد استفاده در باغات پسته، گاوآهن های برگرداندار هستند که البته استفاده از آنها آنچنان زیاد نیست. از گاوآهن برای شخم قبل از کشت نهال، شخم و هوادهی بین ردیف های درختان، و مبارزه با علف های در باغات استفاده می شود. همچنین شخم زمستانه برای از بین بردن لاروها و آفت های خاک و همچنین جذب بیشتر آب و نزولات جوی از دیگر موارد کاربرد گاوآهن یا گاوآهن برگرداندار در باغات پسته می باشد. البته گاوآهن جزء ادواتی است که بر استفاده زیاد از آن نهی شده است چون به تدریج می تواند فرسایش خاک را به دنبال داشته باشد. گاوآهن برگرداندار یا گاوآهن سوکی از اجزای زیادی مثل، شاسی، پایه، آینه یا صفحه برگردان، سوک، وارسوال یا تنه، بغل وارسوال یا کفش و … تشکیل شده است. از جمله موارد مهم در کاربرد گاوآهن تنظیم بودن آن در حین کار مخصوصا از نظر تراز طولی و عرضی می باشد که تأثیر بالایی بر کیفیت کاری آن دارد که به این مورد حتما باید دقت شود.

روتیواتور

اما ادوات بعدی که در باغات پسته زیاد کاربرد دارد روتیواتورها هستند. مهمترین کاربرد روتیواتور در باغات مربوط به مبارزه با علفهای هرز، سله شکنی و هوادهی سطحی خاک می باشد. یکی از ویژگی های مثبت باغات پسته فاصله نسبتا زیاد ردیف های درختان در آن می باشد که این وضعیت امکان استفاده از ادوات مختلف را به همراه تراکتور در این باغات فراهم می کند که یکی از آنها که کارایی بالایی هم در باغات دارد روتیواتورها می باشد. البته متناسب با باغات روتیواتورها هم تنوع زیادی پیدا کرده اند و در طرح های مختلف تولید شده اند تا در باغات و مخصوصا باغات پسته کارایی بالایی را داشته باشند. انواع روتیواتورها که رایج است شامل روتیواتورهای ثابت، کشویی و بازودار و سنسور دار می باشد.

روتیواتور ثابت کاربرد کمتری در باغ دارد و بیشتر برای شخم زمین های کشاورزی استفاده می شود چون به صورت ثابت و مرکزی پشت تراکتور قرار گرفته و چپ و راست یا آفست نمی شود. بیشتر سه نوع روتیواتور دیگر که می توانند به چپ یا راست منحرف شده و از چرخ تراکتور فاصله بگیرند کاربرد بالایی را در باغات پسته دارند. ضمن اینکه به دلیل شاخ و برگ انبوه درختان در باغات، تراکتور زیاد نمی تواند به پایه های درختان نزدیک شود نیاز به استفاده از این روتیواتورها می باشد که به صورت آفست کار می کنند و می توانند تا نزدیکی پایه های درختان علف های هرز را مورد عملیات قرار بدهند.

روتیواتور کشویی موجود در بازار ایران با استفاده از جک هیدرولیک یا به صورت دستی به سمت راست آفست شده و از چرخ تراکتور فاصله می گیرند در نتیجه در باغاتی که ردیف درختان در جوی قرار نگرفته اند و روی سطح خاک هستند می توان از این روتیواتور استفاده کرد. روتیواتورهای کشویی در شیب نمی توانند کار کنند و مخصوصا وقتی که درختان در جوی قرار گرفته باشند باید از روتیواتورهای بازودار استفاده بشود. روتیواتور بازودار هم از تراکتور آفست می شود و فاصله می گیرد که این کار را با جک هیدرولیک انجام می شود و هم یک جک دیگر دارد که قسمت پره ها بالا و پایین می شود و در نتیجه در شیب هم می تواند کار کند. اما روتیواتورهایی که کارایی زیادی در باغات پسته دارند روتیواتورهای سنسوردار می باشند. این روتیواتورها کاملا می توانند بین درختان بروند و فاصله بین درختان را هم مورد عملیات قرار بدهند. روش کار این روتیواتور به این شکل است که یک میله به اهرم شیر هیدرولیک روتیواتور متصل می شود و با برخورد میله که مقداری جلوتر قرار گرفته است به تنه درختان، شیر عمل کرد و با استفاده از جک هیدرولیک، روتیواتور را به عقب می کشد و با عبور از درخت، مجدد روتیواتور به بین درختان رفته و عملیات خاکورزی و مبارزه با علف های هرز انجام می شود. روتیواتورهای سنسوردار تنها روتیواتورهایی هستند که می توانند بین درختان هم عملیات انجام بدهند.

چاله کن

چاله کن یا مته چاله کن البته در دو نوع رایج هستند، دستی و تراکتوری. از چاله کن برای کندن چاله هنگام کشت نهال و چالکود زمستانه برای کوددهی به خاک استفاده می شود. چاله کن های تراکتوری از شافت خرمنکوب تراکتور، توان دورانی گرفته و با استفاده از قطعاتی مثل گیربکس و مته، توان دورانی را به خاک منتقل می کند.

سمپاش

در باغ های با درختان با حجم متوسط تا زیاد که چند ساله باشند مثل پسته یا گردو (البته نه در سالهای اولیه) انتخاب اول سمپاشهای توربینی تراکتوری می باشد که خیلی سریع می تواند کار سمپاش را انجام دهد ضمن اینکه با ساختاری که این سمپاش دارد و فشار هوایی که پشت ذرات سم ایجاد می کند خیلی خوب و راحت به درون شاخ و برگ گیاه نفوذ می کند. البته استفاده از تراکتور باغی برای اینکه راحت تر بین درختان باغ حرکت کند توصیه می شود. انواع سمپاش های توربینی یا اتوماتیزر سوار وکششی می توانند در باغات پسته مورد استفاده قرار بگیرند. یکی از پرخرج ترین عملیات ها در باغات پسته و همین طور دیگر باغات، سمپاشی و محلول پاشی می باشد که نیاز است در خرید و نگهداری مناسب این ادوات دقت لازم به عمل بیاید.

دیگر ادوات

ممکن است ادوات دیگری هم به صورت پراکنده در باغات پسته مورد استفاده قرار بگیرند که می توان به ترنچر که برای کانال کنی پیوسته جهت کود دهی و بیل های کانال کن کشویی اشاره که آنها هم برای حفر کانال و البته عمیق تر و بزرگتر مورد استفاده قرار می گیرند. ضمن اینکه ادوات کوچکتر و جزئی تر هم ممکن است در گوشه و کنار باغات پسته ایران مورد استفاده باشند که در این مقاله ادوات مهم و پرکاربرد مورد اشاره قرار گرفتند.