چیزل

چیزل یا چیزل مرکب به عنوان جایگزین گاوآهن معرفی می‌گردد.‌ این ادوات خاک را برگردان نمی‌کنند و‌ با توجه به تعداد شاخه، یک سری شیارهایی رو پشت خود به جای می‌گذارند و خاک را نرم و سست می‌کنند. چیزل بر عکس گاوآهن خام زیرین خود را به مراتب کمتر فشرده می کند. نکته ای که در رابطه با کاربرد آن مطرح است آنکه مناسب با خاک های با رطوبت کم و خشک بوده و همچنین در سرعت بالاتر پیشروی موثرتر است. کشاورزان گاها اشاره می کنند که چیزل توان بالایی را برای کشش نیاز دارد که در صورتی که عمق کاری را کمتر در نظر گرفت که بیشتر از آن بی فایده هم می باشد توان مصرفی آن به شکل قابل توجهی کمتر می شود. بعضی کشاورزان چیزل را با زیرشکش اشتباه می گیرند و عمق را بیش از حد می‌کنند که درست نیست. البته با توالی خیلی کم و هر چند سال یکبار می توان با استفاده در عمق بیشتر به کار زیرشکنی هم از آن استفاده کرد تا نیازی به خرید ادوات بیشتر نباشد و به اقتصاد کشاورز کمکی بشود.

دیسک

دیسک‌های کشاورزی یکی از ادوات مهم در خاکورزی هستند که کارایی های مهم و متنوعی دارند. عموم کاربرد دیسک ها در ایران به عنوان خاکورزی ثانویه می باشد که برای اهدافی از قبیل خرد کردن کلوخ ها، خرد کردن بقایای گیاهی و محصول قبلی و‌ نرم کردن سطح به کار می‌روند. دیسک های سنگین با قطر پره بالا، می توانند به عنوان خاکورزی اولیه هم به کار روند. در مواقعی که می‌تواند تعداد آن حتی زیاد هم باشد، دیسک های حتی می تواند با یکبار عبور خام را تا حد بالایی برای کشت آماده کنند و اهداف کشاورزی حفاظتی را هم محقق کنند تا بهم خوردن خاک کمتر شده و همچنین فشردگی خاک نیز کاهش یابد. در کنار اینها مهمترین مانعی که بر سر کاربرد هر چه بیشتر دیسک های می شود آن است که قیمت آن نسبتا بالا می باشد به دلیل قطعات سایشی بزرگ مثل پره های قطور و یاتاقان های و بلبرینگ ها و حجم و وزن آهن و فولادی که در تولید آن استفاده شده است. به همین دلیل کشاورزان گهگاه به استفاده از ادوات دیگری مثل گاوآهن همدانی یا برخی کولتیواترها، روی می‌آورند که مشخصاً کارایی دیسک ها را ندارد.

روتیواتورها

روتیواتورها را می‌توان متفاوت ترین ادوات خاکورزی دانست که به دلیل همین سبک خاص کاری، تا حدودی با نوعی ابهام از جهت نوع استفاده از سوی کشاورزان مواجه شده است. روتیواتور با حرکت دورانی و برخورد پره های خمیده خود خاک را در عمقی کم تا ۱۵ سانتیمتر خرد می‌کند. کارایی حداکثری این وسیله برای خاک‌ورزی ثانویه و مخلوط کردن بقایای گیاهی با خاک است. از توان دورانی تراکتور استفاده می کند و توانایی کار در شرایط مرطوب خاک را دارد. شاید بتوان روتیواتور را به عنوان تیغی دو لبه در نظر گرفت که در صورت عدم استفاده صحیح از آن و کار با شدت بالا، اثرات مخربی را بر خاک ایجاد کند و موجبات فرسایش خاک را فراهم کند. نکته بسیار مهم در روتیواتور بحث تنظیمات آن است که در مقالات قبلی به تفصیل در این رابطه بحث شده است و باید دقت کافی در آن سنجیده شود و از این لحاظ و از نظر کاربردی پیچیده تر از ادوات کششی می‌باشد و اپراتور هم باید ماهر تر باشد.

دیگر ادوات خاکورز

ادوات دیگری هم در خاکورزی هستند که کمتر کاربرد دارند و یا اینکه از لحاظ زمان مورد استفاده، زمان کمی استفاده می شوند و نوعا به توان کمی هم احتیاج دارند البته به هیچ این منظور را نداریم که مهم نیستند بلکه بعضی از آنها بسیار اهمیت داشته و کاربردی هستند. ادوات در این دسته را می توان از قبیل کولتیواتور، گاوآهن همدانی، لولر، بیل های صاف کن، نهر کن و امثالهم دانست که همانطور که مشخص است برخی از آنها در اجرای عملیات خود منحصر به فرد هستند که ادوات دیگر نمی توانند تا این حد کیفیت کار آنها را انجام دهند. البته می توان برخی از اینها را ادوات شکل دهی زمین هم نامید که کمک می کنند زمین به شکل نهایی خود درآید و آماده برای کشت بشود. از لحاظ قیمتی هم متفاوت هستند و بعضی ارزان تر و بعضی گرانتر هستند.

ادوات خاکورزی در آبیاری غرقابی

کشت به روش آبیاری غرقابی پر مصرف ترین نوع آبیاری را دارد و با توجه به مشکلات آبی و خشکسالی که در ایران است هزینه های بالایی در برخی نقاط به همراه دارد البته احتمال دارد که برای برخی محصولات احتناب ناپذیر باشد و گزینه دیگری را مقابل کشاورز قرار ندهد. البته ما در این مقاله فقط به بحث ادوات خاکورزی در آبیاری غرقابی و فنی می پردازیم و اظهار بیشتر و تخصصی تر را به کارشناسان این زمینه واگذار می‌کنیم. به طور طبیعی برای کشت غرقابی بیشترین نوع و تعداد ادوات را برای خاکورزی نیاز داریم چون باید خاک خیلی ریز و صاف شده تا آب به راحتی روی سطح جریان پیدا کند. بعلاوه اینها معمولا نیاز به کرت بندی و پشته های زیادی دارند تا قسمت های مختلف زمین از هم جدا شده و به صورت جدا هم آبیاری شوند.

در ابتدای برای آماده سازی زمین برای کشت غرقابی، از گاوآهن یا چیزل استفاده می شود. بنا به ادله متعدد که قبلاً هم گفته شده در اکثر خاک های ایران توصیه می شود که از چیزل برای خاکورزی اولیه استفاده شود و از گاوآهن به ندرت استفاده گردد. در یک سری مناطق از هر دوی‌ اینها استفاده می شود که شکی در غلط بودن آن نیست. بعد از چیزل می توان از دیسک یا روتیواتور برای خاکورزی ثانویه استفاده کرد تا خاکها نرم شوند. البته از خود دیسک هم در صورتی که بزرگ باشد می توان خاکورزی اولیه و ثانویه را توامان انجام داد. یعنی هم شخم را انجام داد و هم کلوخ ها را خرد کرد.‌ البته در صورتی که دیسک در دسترس نباشد می توان از کولتیواتور ها هم برای خرد کردن کلوخ ها استفاده کرد. یکی از مهمترین ها که می توان در ادوات خاکورزی در آبیاری غرقابی استفاده کرد روتیواتورها هستن که مخصوصا در محصولات دانه ریز مثل یونجه کارایی دارند.‌البته ادواتی روتوچیزل هم هستند که در یک مرحله می‌توانند عملیات اولیه و ثانویه را با هم انجام دهند. در مجموع توصیه به استفاده کمتر از ادوات و خاکورزی کمتر است. یعنی اگر مثلاً با یکبار دیسک زنی زمین آماده می شود باید اکتفا کرد تا خاک دچار فرسایش و تخریب ساختمان نشود. بعد از خاکورزی برای آماده سازی زمین هم از ادواتی مثل لولر، نهر کن، فارویر و … استفاده می شود تا خاک آماده کشت شود. البته در محصولی مثل گندم بعد از بذرپاشی هم دیسک و فارویر استفاده می شود که در صورتی که از خطی کار استفاده شود نیازی نیست. این ادواتی که در اینجا بیان شد بیشتر برای کشت در روش آبیاری غرقابی کرتی می‌باشد و در کشت به روش جوی و پشته ای قدی متفاوت است که در ادامه توضیح داده می شود.
با توجه به طولانی شدن این مقاله خاکورزی برای دیگر روش های آبیاری را در مقالات بعدی ادامه می دهیم.