تنظیمات و عیب یابی گاوآهن برگرداندار
در این مقاله به یک سری تنظیمات و عیب یابی هایی که در کار با گاوآهن برگرداندار رواج دارد، اشاره می شود. از چند جهت پرداختن به تنظیمات و عیب یابی گاوآهن برگرداندار حائز اهمیت است. یکی اینکه یکی از ادواتی است که بیشترین انرژی کششی را از تراکتور می گیرد و کمترین عیب و نقص می تواند فشار زیادی به تراکتور وارد کند و منجر به نقص در عملیات شخم بشود. جهت دیگر اینکه گاوآهن و شخم زدن زمین اولین مرحله از کشاورزی و زراعت می باشد و بد انجام شدن و ناقص اجرا شدن آن روی مراحل دیگر و بعدی از قبیل کشت و داشت و برداشت هم اثر می گذارد و در مجموع منجر به سود و منفعت کمتر می شود. این موارد از جمله دلایلی است که عیب یابی و تنظیمات صحیح گاوآهن را نشان می دهد.
فشار بالا به تراکتور در حین کار
فشار به تراکتور حین کار با گاوآهن و شخم زدن یک فرایند معمولی است اما چه چیزهایی باعث میشود در حین شخم زدن، به تراکتور فشار مضاعف بیاید؟ یا اینکه تراکتور قادر به کشیدن گاوآهن نباشد و حتی بکسوات کند؟ وقتی که گاو آهن میزنیم، به تراکتور فشاری وارد میشود که به این فشار مقاومت کششی گاوآهن میگویند. قطعا این مقاومت هر چه کمتر باشد تراکتور راحت تر حرکت میکند.
این مقاومت به عوامل مختلفی بستگی دارد:
1- نوع و وضعیت خاک از مهمترین عوامل مؤثر بر مقاومت کششی گاوآهن می باشد. خاک های سبک و شنی کمترین مقاومت به کشش را دارند و هر چه خاک سنگین و رسی تر باشد و درصد رس آن بیشتر شود، مقاومت کششی بیشتر میشود.
2- رطوبت خاک علاوه بر مقاومت، در کیفیت کار هم تاثیر دارد، یعنی اگر رطوبت زیاد یا کم باشد، باعث ایجاد کلوخه های بیشتر میشود و کیفیت کار پایین می آید. هرچه خاک خشک تر باشد مقاومت کششی و فرسایش گاوآهن بیشتر است. رطوبت مناسب خاک(حالت گاورو) بهترین حالت برای گاوآهن زدن می باشد. رطوبت بیشتر از گاورو هم مقاومت کششی را زیاد میکند.
3- هرچه کوبیدگی زمین بیشتر باشد، مقاومت کششی هم بیشتر است. یعنی هر چه خاک سفت تر باشد سخت تر شکافته می شود و شخم زدن هم مشکل تر می شود.
4- اگر یک مرحله عملیات یا خاک ورزی قبل از گاوآهن انجام شده شود، مقاومت کششی کمتر است و شخم زدن با مصرف انرژی کمتر انجام می شود. به طور مثال اگر قبل از شخم با وجود بقایا و علف های هرز زیاد، یک مرحله دیسک زنی انجام بشود یا اینکه اگر زمین سنگ دارد از دستگاه سنگ جمع کن استفاده شود، مقاومت کششی کمتر می شود.
5- هر چقدر پوشش گیاهی بیشتر باشد، مقاومت کششی هم بیشتر است. چون ریشه های گیاهان کار را برای شخم و برگرداندن لایه های شخم سخت تر می کنند ضمن اینکه حرکت چرخ های تراکتور هم در زمین دارای علف های هرز سخت تر می شود و بکسوات آن را بیشتر می کند.
6- افزایش سرعت پیشروی، افزایش مقاومت کششی را به دنبال دارد. چون در زمان کمتری باید خیش های گاوآهن حجم بالای خاک را جا به جا کنند ضمن اینکه حالت ضربه ای که خاک به ادوات در سرعت بالا ایجاد می کند منجر به افزایش مقاومت کششی و فشار آوردن به تراکتور می شود.
7- شکل صفحه برگردان هم به مقاومت کششی ارتباط دارد، هر چه کارایی صفحه برگردان بهتر باشد و بهتر خاک رو برگرداند، معمولا مقاومت کششی بیشتر می شود.
8- هرچه خاک سخت تر روی صفحه برگردان سُر بخورد یا باصطلاح اصطکاک بین خاک و صفحه برگردان بیشتر باشذ، مقاومت کششی هم بیشتر می شود. صفحه برگردان کثیف یا رنگ دار، اصطکاک بیشتری دارد. جنس صفحه هم مهم است هرچقدر سُرتر باشد اصطکاک کمتر و در نتیجه فشار کمتری هم به تراکتور می آید.
9- شکل تیغه از عوامل تأثیرگذار در مقاومت کششی می باشد. مثلاً تیغه قوس دار کمترین مقاومت کششی را دارد. اما برای انتخاب تیغه ملاک فقط مقاومت کششی نیست و تیغه بر اساس نوع خاک انتخاب می شود و جنس و سختی سوک و تیغه مهمترین عامل در انتخاب آن می باشد.
10- فرسایش و کند شدن تیغه مقاومت کششی رو بالا می برد. چون نفوذ آن به داخل خاک، سخت تر می شود و نیاز به اعمال فشار بیشتری دارد.
11- هر چقدر عمق شخم بیشتر باشد مقاومت کششی هم بیشتر می شود. با افزایش عمق شخم حجم خاکی که باید برگردانده شود بیشتر می شود و این موضوع نیاز به نیروی بیشتری برای شخم زدن دارد و حتی در خاک های سنگین و رسی و یا مرطوب بیشتر مشکل ایجاد می کند.
12- نصب ابزارهایی مثل پیش بر و پیش گاوآهن، مقاومت کششی را زیاد میکند. پیش بر یا پیش گاوآهن برای برش بقایا و خاک به جلو گاوآهن اضافه می شوند و در کل منجر به بهبود کیفیت شخم زنی و کامل تر انجام شدن وظایف گاوآهن می شود ولی احتمالا باعث افزایش مقاومت کششی می شود.
وقتی که گاوآهن مستقیم پیش نمی رود و کج و معوج می شود.
در حین شخم مواقعی می شود که که گاوآهن به درستی و مستقیم پشت سر تراکتور حرکت نمی کند و چپ و راست می شود. یا اینکه مرتب به راست یا چپ تمایل پیدا می کند. این یک مشکل است که یک سری دلیل احتمالی و یک سری راه حل برای آن وجود دارد، که عبارتند از؛
- خیش ها خاک چسبی دارند. که معمولا در خیش های نو که سطح خیش رنگ دارد شایع تر است. به رطوبت خاک هم برمی گردد که در رطوبت بالاتر، خاک چسبی بیشتر می شود. در این صورت باید مرتب خیش را تمیز کرد. مثلا موقع دور زدن ها که گاوآهن بالا می آید راننده گاوآهن را چک کند تا خاک نچسبیده باشد. رنگ البته بعد از مدت کمی کار، پاک می شود اما اگر مشکل آن شما را آزرده کرده است، رنگ را پاک کنید.
- گاوآهن تراز نیست. چه تراز عرضی و چه تراز طولی، هر کدام می تواند مؤثر باشد. تراز بودن را بررسی کند. حتی با اینکه یک چرخ تراکتور در شیار هم قرار گرفته باشد باید تراز طولی و عرضی برقرار باشد و بررسی شود.
- فاصله بین چرخ های تراکتور درست نیست. در اینصورت باید فاصله چرخ ها رو تنظیم کرد. لبه داخلی چرخ عقب سمت راست تراکتور باید با امتداد انتهای سوک خیش اول، از صفر تا حداکثر 5 سانتی متر فاصله داشته باشد.
- در گاواهن کششی، مالبند کوتاه باشد. در این صورت باید مالبند را بوسیله تنظیماتی که دارد، کمی بلندتر کنیم.
- پیش بر درست تنظیم نشده است. پیش برها معمولا دارای اندازه هایی خاص هستند که باید به اندازه معین از پیشانی گاوآهن جلوتر و یا به یک طرف متمایل باشد. در صورت رعایت نشدن این اندازه ها، منجر به تغییر مقاومت کششی و چپ و راست شدن گاوآهن می شود.
موارد فوق در گاوآهن ها، عمومی هستند یعنی چه گاوآهن سوار و چه کششی، موارد بالا درباره آنها صادق است. اما اگر گاوآهن سوار باشد؛
- عرض کار خیش ها درست نیست که با گردش میله عرضی لنگی دار عرض کار را به حد مطلوب برسانید.
- گاوآهن روی نوک تیغه ها حرکت می کند. که برای حل آن، اگر در جهت طولی تراز نیست، طول بازوی میانی را زیاد کنید، و اگر در جهت عرضی تراز نیست، طول بازوی رابط بلند کننده سمت راست را زیاد کنید.
- ممکن است فشار روی کفش عقبی کافی نباشد. ابتدا تراز طولی و عرضی چک شود و بعد از آن اگر کفش قابل تنظیم بود، آن را طوری ببندید که نه خیلی بالا باشد و نه اینقدر پایین که کف شیار را گود کند.
اگر گاوآهن نیمه سوار یا کششی باشد ممکن است در اثر عدم تنظیم صحیح چرخ شیار عقبی باشد. که برای حل آن چرخ عقب را کمی به طرف زمین شخم خورده متمایل کنید و کفش عقبی را طوری تنظیم کنید که با کف و دیوار شیار تماس داشته باشد.
تنظیمات گاوآهن برای کار در زمین با خاشاک سنگین
انتخاب با دقت گاوآهن، تجهیزات و تنظیمات مناسب، عملیات در مزارع با خاشاک سنگین را با کمترین مشکل مواجه می سازد. در این مزارع باید گاواهنی استفاده کنید که بیشترین عرض خیش را داشته باشد تا راحت تر بتواند خاشاک را قطع کند. همچنین اگر گاواهن پایه بلند باشد، خاشاک کمتری زیر گاواهن گیر می کند. پیش بر دیسکی، ابزاری است که در بریدن خاشاک، کمک بسیار خوبی برای گاواهن است و در زمین های با خاشاک زیاد، بهتر است از سایز بزرگ آن استفاده کنید. هنگام تنظیم پیش بر، آن را از حالت طبیعی خود، کمی به جلو تر و کمی عمیق تر قرار دهید تا چرخش و برش بهتر انجام شود. در حین کار با پیش بر دیسکی، سعی کنید همیشه آن را تیز نگه دارید.
سوک را نیز همیشه تیز نگه دارید تا فشار کمتری به تراکتور وارد شود.
استفاده از صفحه خاشاک یا همان ابرویی ، گزینه بسیار خوبی برای برگرداندن هرچه بهتر خاشاک و دفن این بقایا می باشد. اگر صفحه خاشاک قابل تنظیم بود، عقب آ نرا بالا بیاورید، اما از جلو کشیدن آن خودداری کنید که این کار تاثیر چندانی در دفن بقایا ندارد و بیشتر به تراکتور فشار می آورد.
اگر خاشاک خیلی زیاد باشد، می توان قبل از شخم، زمین را دیسک زد تا بقایا برش بخورند. این کار، به گاواهن کمک بسیاری می کند و در زمان نیز صرفه جویی می شود. در زمانی که بقایا رطوبت زیادی دارند مانند پس از بارندگی یا ابتدای صبح که شبنم هست، از شخم زدن اجتناب کنید. زیرا بقایا یا همان خاشاک، بخوبی برش نمی خورند و دفن نمی شوند. از پایین بردن زیاد خیش خودداری کنید زیرا خاشاک زیر گاواهن گیر می کنند. اگر نیاز به شخم عمیق دارید، دوبار با گاواهن شخم بزنید، یا بهتر است ابتدا با دیسک و بعداز آن با گاواهن، شخم بزیند.
سرعت کم، کیفیت کار را مطلوب تر می کند، اما خیلی هم نباید کم باشد، زیرا خاک و بقایا به درستی برگردانده نخواهند شد. حرکت با دنده دو سنگین در تراکتور 285 و 475 یا سرعت 3 الی 4 کیلومتر بر ساعت، مناسب است.
تنظیمات گاوآهن برگرداندار قبل و حین عملیات
تراکتور باید از نظر کشش مالبندی، ظرفیت هیدرولیکی و ثبات تراکتور متناسب با گاوآهن باشد. چون معمولا شخم زدن به طور معمول بیشترین توان مصرفی را در اکثر مزارع دارد. تیونآپ و سرویس کردن مناسب تراکتور می تواند مصرف سوخت را کاهش دهد، توان را افزایش داده و زمان شخم را کاهش دهد. تحقیقات دانشگاهی نشان می دهد که تیونآپ ضعیف تراکتور 10 تا 15 درصد از مصرف سوخت را تلف می کند و همینطور 10 درصد از توان خروجی از دست می رود. بکسوات نامناسب یکی دیگر از عوامل اتلاف توان و سوخت است که در جای دیگر به آن پرداخته شده است و بیان شد که بکسوات مناسب 10 تا 15 درصد می باشد.
همچنین شخم زدن نیاز سنگینی به هیدرولیک تراکتور دارد، بنابراین باید در وضعیت پر یا بالا باشد.
مهمترین گام های آماده سازی تراکتور شامل؛
- تیونآپ موتور، شامل تایمینگ (سوپاپها)، فیلتر هوا، سیستم خنک کننده و روغن موتور و فیلترها می باشد.
- سیستم هیدرولیک را چک کنید. فیلتر را تعویض یا تمیز کنید. سطح روغن را تأمین کنید. سازگاری ظرفیت پمپ و فشار را چک کنید. همه کوپلینگ ها، اتصالات و جک ها را چک کنید.
- برای عملیاتی که همه چرخ ها روی زمین حرکت می کنند، حداقل کناره لاستیک 10 سانتیمتر از دیواره شیار فاصله داشته باشد.
- باد لاستیک ها در حد میزان باشد. کشش سخت می تواند لاستیک های با باد کمتر را صدمه جدی بزند.
آماده سازی گاوآهن برگرداندار قبل از فصل کاشت
- خیش ها را تا حد امکان تمیز کنید می تواند در مصرف سوخت و زمان صرفه جویی کند.
- بر طبق دستورالعمل سازنده روغنکاری را انجام دهید.
- پیش برها و چرخ ها را تمیز کرده، بررسی کنید و روغنکاری و سفت کنید و در صورت نیاز تعویض کنید.
- هر نوع رنگ، زنگ زدگی و پوشش محافظ را از روی صفحه برگردان، پیشانی و تیغه پاک کنید.
- تیغه های کند یا شکسته را تعویض کنید و پیش بر را در صورت نیاز تیز کنید. اگر تیغه را تعویض کردید پس یک یا دو دور کار کردن دومرتبه پیچ های آن را سفت کنید.
- سفتی همه پیچ ها را بررسی کنید مخصوصا پیچ های خیش و پایه.
- فاصله ها نوک تیغه ها یا انتهای صفحه برگردان را با هم چک کنید. باید فاصله خیش ها با هم برابر باشد
- مکانیسم ایمنی را آزاد کنید و به صورت دستی تست کنید تا چیزی مانع بلند شدن خیش نباشد و آزادانه کار کند. البته به توصیه های سازنده توجه کنید.